Chemia i Biznes

W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Więcej szczegółów w naszej "Polityce prywatności Cookies"

Rozumiem i zgadzam się

Konfiguracja makiety

Zrównoważone i bezpieczne chemikalia, czyli co dla przemysłu oznacza unijna Strategia CSS?

2023-02-08  / Autor: Anna Zalewska, Senior Ekspert Pion Rzecznictwa i Legislacji, Polska Izba Przemysłu Chemicznego

Unia Europejska reguluje kwestię narażenia ludzi i środowiska na substancje niebezpieczne od ponad 50 lat. W październiku 2020 r. Komisja Europejska (KE) opublikowała Strategię ds. zrównoważonych chemikaliów (Chemicals Strategy for Sustainability – CSS), która jest jednym z elementów Europejskiego Zielonego Ładu. Stawia ona przed branżą chemiczną oraz całym polskim przemysłem szereg wyzwań związanych z realizacją ambitnych celów KE.

W myśl Strategii, chemikalia i produkty mają być bezpieczne i zrównoważone już na etapie ich projektowania, pozwalając osiągnąć nietoksyczne cykle materiałowe. O nietoksycznym cyklu materiałowym możemy mówić, gdy dane produkty czy materiały są bezpieczne w trakcie całego cyklu życia, czyli od momentu ich wyprodukowania, przez użytkowanie, aż po ich unieszkodliwianie i recykling. Większa liczba substancji ma zostać objęta restrykcjami, emisje do środowiska mają zostać ograniczone, a innowacyjne rozwiązania i produkty stać się znakiem rozpoznawczym UE.

Strategia CSS przewiduje łącznie ponad 80 działań (w większości legislacyjnych) w perspektywie najbliższych czterech – pięciu lat i została podzielona na pięć filarów oraz 16 obszarów działań obejmujących: wzmocnienie ram prawnych, ich uproszczenie i konsolidację (jedna substancja, jedna ocena), stworzenie bazy wiedzy na temat chemikaliów, innowacje prowadzące do bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. UE ma dawać przykład na poziomie światowym.

Kompleksowe ramy prawne UE w zakresie chemikaliów obejmują obecnie około 40 aktów prawnych, w tym między innymi: Rozporządzenie (UE) nr 1907/2006 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz Rozporządzenie (WE) nr 1272/2009 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji niebezpiecznych (CLP).

Jako nadrzędne akty prawne dotyczące chemikaliów, rozporządzenia REACH i CLP wprowadziły różne środki zarządzania regulacyjnego dla substancji, mieszanin i wyrobów, które wykazują szereg niebezpiecznych właściwości, przy czym bardziej restrykcyjne zarządzanie ryzykiem dotyczy tych, które uznano za budzące największe obawy. Pomimo zwiększonego zarządzania regulacyjnego substancjami niebezpiecznymi, w ostatnich przeglądach regulacyjnych zauważono, że należy zrobić więcej, aby zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Stąd też najważniejsze inicjatywy Strategii, nad którymi toczą się już lub są zaplanowane na 2023 prace KE, to rewizja rozporządzenia REACH i CLP, nieodzowne zastosowania („essential uses”), bezpieczne i zrównoważone chemikalia na etapie projektowania („safe and sustainable by design”) oraz jedna substancja jedna ocena („one substance, one assessment”).

Rewizja REACH

Zmiany wprowadzane w ramach REACH mają na celu zebranie informacji na temat chemikaliów, których nie dotyczył do tej pory wymóg rejestracji (m.in. polimerów) oraz zwiększenie wymogów informacyjnych dla substancji nisko i średnio tonażowych, w celu identyfikacji substancji o szczególnie niebezpiecznych właściwościach, np. rakotwórczych. Komisja planuje również wdrożyć do wymogów rejestracyjnych przepisy dotyczące śladu środowiskowego w całym cyklu życia substancji. Poza ogromnym obciążeniem, jakim będą nowe obowiązki związane z notyfikacją i rejestracją polimerów, problemem może okazać się konieczność wycofania wielu dodatków stosowanych w produkcji.

W Strategii zakłada się również stopniowe odejście od oceniania i regulowania substancji pojedynczo na rzecz regulowania ich jako grupy substancji podobnych pod względem struktury lub funkcji. Zakłada się uwzględnienie w ocenach bezpieczeństwa chemicznego substancji wpływu mieszanin chemicznych np. poprzez wprowadzenie do rozporządzenia REACH wymogu stosowania współczynnika(-ów) oceny mieszanin (MAF), a więc dodatkowego marginesu bezpieczeństwa i obniżenie dopuszczalnych poziomów stężeń substancji zawartych w produktach.

CSS wskazuje m.in. potrzebę rewizji rozporządzenia REACH, mając na celu zmianę zasad zakazu stosowania chemikaliów, zwiększenie jego efektywności oraz zmniejszenie obciążenia organów administracji. Ideą jest systematyczne zakazywanie stosowania substancji CMR (substancje sklasyfikowane jako rakotwórcze, mutagenne lub toksyczne ze względu na zagrożenie rozrodczości), ED (substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego), PBT/vPvB (trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji i toksyczne), neurotoksycznych z produktów konsumenckich i produktów używanych przez profesjonalistów poprzez przyspieszone zakazy ogólne, znane również jako ogólne podejście do zarządzania ryzykiem (GRA – ang. generic approach to risk management).

W CSS Komisja wskazuje GRA jako jedno z działań mających na celu skuteczniejsze zwiększenie poziomu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed substancjami chemicznymi o trwałych szkodliwych skutkach. Podejście to stałoby się regułą, a nie wyjątkiem w odniesieniu do substancji w postaci własnej, w mieszaninach lub w wyrobach, które są dostarczane konsumentom i użytkownikom profesjonalnym. W rezultacie stosowanie szerokich grup chemikaliów w produktach konsumenckich i profesjonalnych będzie systematycznie zakazywane. Być może tylko wybrane zastosowania będą mogły zostać wyłączone z ograniczeń i dopuszczone do obrotu, m.in. po uznaniu ich za niezbędne. Jednak brak szczegółów na temat tego kluczowego mechanizmu derogacji utrudnia branży faktyczną ocenę wpływu zaplanowanego w CSS rozszerzenia podejścia do GRA. Dotychczas KE przedstawiła kilka wariantów wdrożenia rozszerzonego ogólnego podejścia do zarządzania ryzykiem w ramach rozporządzenia REACH. Mając na uwadze znaczący wpływ GRA na przemysł i gospodarkę, niezwykle ważne jest, aby w ocenie skutków przeanalizowano wpływ istniejących ogólnych podejść do zarządzania ryzykiem w regulacjach sektorowych i jasno wskazano oczekiwane oraz uzasadnione korzyści z jego rozszerzenia. Należy określić konsekwencje dla całego łańcucha wartości, w tym konsekwencje pośredniego zakazu stosowania niektórych produktów końcowych.

W sytuacji, gdy KE będzie podążać w kierunku ogólnego podejścia do zarządzania ryzykiem jedynym wykonalnym scenariuszem wdrożenia jest ostrożne etapowe podejście, rozróżniające mieszaniny i wyroby, zastosowania konsumenckie i profesjonalne, a także różne klasy i kategorie zagrożeń.

Rewizja rozporządzenia CLP

Strategia CSS przewiduje realizację ponad 80 działań w perspektywie najbliższych czterech – pięciu lat. W pierwszej kolejności zrealizowana zostanie obietnica wprowadzenia do rozporządzenia CLP nowych klas zagrożeń, m.in. dla substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego (ED), substancji trwałych, wykazujących zdolność do bioakumulacji i toksycznych (PBT/vPvB) i substancji trwałych w środowisku, mobilnych w środowisku wodnym i toksycznych (PMT/vPvM). Zmiana zostanie zrealizowana w drodze specyficznej procedury legislacyjnej, tj. poprzez wydanie tzw. aktu delegowanego.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego w swoim stanowisku przekazanym do KE oprócz wskazania konieczności doprecyzowania proponowanych zapisów podkreśliła, iż dodanie nowych klas zagrożenia do CLP będzie miało wpływ nie tylko na przemysł chemiczny, ale również na wiele sektorów stosujących chemikalia, ze względu na automatyczne powiązania między rozporządzeniem CLP a przepisami sektorowymi dotyczącymi produktów (np. biocydy, pestycydy, detergenty, kosmetyki, zabawki, wyroby medyczne). Ponadto, każda zmiana zasad klasyfikacji lub każde włączenie nowej klasy zagrożenia do CLP powinno być najpierw omówione i zatwierdzone na poziomie GHS ONZ (globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów, opracowany przez ONZ). Pozwoliłoby to uniknąć rozbieżności z GHS i przyczyniło się do globalnej harmonizacji klasyfikacji chemikaliów pomiędzy jurysdykcjami.

Bezpieczne i zrównoważone chemikalia na etapie projektowania (SSbD)

Nie ma jeszcze powszechnie stosowanej, jednolitej definicji dla substancji bezpiecznych i zrównoważonych w fazie projektowania. Kryteria muszą odnosić się do trzech filarów zrównoważonego rozwoju – czynników środowiskowych, społecznych i ekonomicznych – oraz uwzględniać podejście oparte na cyklu życia. Wizja, którą unijni decydenci zawarli w Strategii CSS, wskazuje, że „chemikalia mają być produkowane i użytkowane w sposób, który maksymalizuje ich korzyści dla społeczeństwa przy jednoczesnym minimalizowaniu potencjalnych szkód, a produkcja i stosowanie bezpiecznych oraz zrównoważonych chemikaliów w Europie stanie się punktem odniesienia na całym świecie”. Branża chemiczna, będąc jedną z fundamentalnych dla całego przemysłu, jako jedna z pierwszych gałęzi światowej gospodarki, przystąpiła do poszukiwania nowych rozwiązań w zakresie zrównoważoności i rozwoju tych już istniejących. Aby wprowadzać innowacje w kierunku konkretnych ulepszeń w zakresie „bezpiecznych i zrównoważonych” chemikaliów, bardzo ważne jest, aby zawsze brać pod uwagę pełen cykl życia produktu przy jego odpowiednim zastosowaniu. Pod uwagę powinny być brane wszystkie etapy cyklu życia produktu, z uwzględnieniem ich specyficznych wymagań i uwarunkowań – począwszy od etapu rozwoju, produkcji, fazy użytkowania, aż do końca cyklu życia. Niemniej należy pamiętać, że innowacje to procesy czaso- i kosztochłonne, a kluczową rolę odgrywa wsparcie przemysłu i to zarówno od strony regulacyjnej, jak i finansowej. Niezwykle ważne jest zatem stabilne otoczenie prawne oraz odpowiednie mechanizmy wsparcia.

Nieodzowne zastosowania („essential uses”)

Najbardziej szkodliwe chemikalia mają być dozwolone tylko wtedy, gdy ich stosowanie jest niezbędne dla zdrowia, bezpieczeństwa lub funkcjonowania społeczeństwa oraz jeżeli nie istnieją zamienniki, które byłyby akceptowalne z punktu widzenia środowiska i zdrowia. KE planuje przedstawić horyzontalną koncepcję podstawowych zastosowań w 2023 r., a następnie wprowadzić ją do wniosków dotyczących zmiany rozporządzenia REACH i innych odpowiednich przepisów.

Wpływ CSS na polski przemysł
Z uwagi na zakres planowanych reform przedmiotowa Strategia może dotyczyć wielu gałęzi gospodarki i tak – poza przemysłem chemicznym – może dotknąć regulacji sektorowych, m.in. w zakresie kosmetyków, detergentów lub środków ochrony roślin. W grudniu 2022 r., podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Przemysłu Chemicznego, omówiony został negatywny wpływ Strategii m.in. na rolnictwo, medycynę, farmację. Podano również przykłady jej oddziaływania na urządzenia grzewcze i chłodnicze poprzez grupowe blokowanie wykorzystania niektórych substancji.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego pracuje nad CSS od ponad dwóch lat i to zarówno od strony rzeczniczej, przekazując postulaty branży, jak i edukacyjnej, przybliżając jej zapisy. Świadczy o tym m.in. opracowana przez PIPC broszura zatytułowana: “CSS w pigułce – obowiązki, szanse i ryzyka wynikające ze Strategii ds. zrównoważonych chemikaliów”.



“Chemia i Biznes” nr 1/2023
CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 1/2023

"Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.


Polska Izba Przemysłu Chemicznegoprzemysł chemicznyprawoREACHzrównoważony rozwój

Podoba Ci się ten artykuł? Udostępnij!

Oddaj swój głos  

Ten artykuł nie został jeszcze oceniony.

Dodaj komentarz

Redakcja Portalu Chemia i Biznes zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób, zawierających słowa wulgarne lub nie odnoszących się merytorycznie do tematu. Twój komentarz wyświetli się zaraz po tym, jak zostanie zatwierdzony przez moderatora. Dziękujemy i zapraszamy do dyskusji!


WięcejNajnowsze

Więcej aktualności



WięcejNajpopularniejsze

Więcej aktualności (192)



WięcejPolecane

Więcej aktualności (97)



WięcejSonda

Czy polski przemysł chemiczny potrzebuje dalszych inwestycji zagranicznych?

Zobacz wyniki

WięcejW obiektywie