Rynek rPET: szanse i wyzwania

• Strona główna
• Artykuły
• Rynek rPET: szanse i wyzwania

2024-12-17  / Autor: Krzysztof Szarkowski

PET w strumieniu recyklingu

Politereftalan etylenu (PET) jest najbardziej rozpowszechnionym tworzywem sztucznym służącym do produkcji opakowań napojowych. PET łączy optymalną ochronę jakości produktu z lekkością, wytrzymałością i przezroczystością. Jest materiałem, który w pełni nadaje się do recyklingu. Jeśli zostanie poddany zbiórce, sortowaniu i recyklingowi, może z niego powstać regranulat, czyli właśnie rPET. Takie nowe tworzywo stanowić będzie dobry materiał do konstrukcji kolejnych butelek i pozwoli zmniejszyć zużycie pierwotnych tworzyw sztucznych.

Przykładowo w ciągu ostatnich 15 lat tylko koncern Nestlé Waters zmniejszył w ujęciu globalnym ilość PET potrzebnego na każdy litr butelkowanej przez siebie wody o 25%. PET jest zatem tworzywem nadającym się do ponownego przerobu oraz umożliwiającym powstanie opłacalnej gospodarki obiegu zamkniętego i uniezależnienia się od surowców kopalnych.

Aby cały proces recyklingu działał sprawnie, to butelka PET po zużyciu musi trafić do odpowiedniego kosza na tworzywa sztuczne (najczęściej koloru żółtego) lub od przyszłego roku wejść do systemu kaucyjnego. Następnie musi zostać zebrana, wysortowana i oddzielona od innych materiałów. Te butelki, które nie będą się nadawać do przetworzenia zostaną wysłane do spalania z odzyskiem energii. Regranulaty z kolei trafią do firm, które wytwarzają z odzyskanych materiałów PET nowe produkty. rPET może stać się np. surowcem do produkcji nie tylko nowej butelki, ale też wielu innych artykułów.

Proces recyklingu polega na tym, iż wstępnie posortowane bele dostarcza się do zakładu, w którym rozrywane są one za pomocą maszyny, zwanej rozdrabniaczem bel. Proces recyklingu mechanicznego składa się z rozdrabniania, mycia, oddzielania, suszenia, ponownego granulowania zebranych tworzyw sztucznych w celu przekształcenia ich w płatki lub granulat. W ostatnim etapie wstępnie posortowane na kolory butelki są prasowane w bele. Bele są dużymi sześcianami, zawierającymi 5-10 tys. butelek, dzięki czemu można je wysłać bardziej ekonomicznie do zakładu recyklingu.

Obecnie recykling jest procesem mechanicznym, w którym po przejściu różnych etapów zebrane bele plastiku są przekształcane w małe kawałki zwane granulatem. Opracowywane są jednak również nowe technologie, w ramach tzw. ulepszonego recyklingu, których celem jest chemiczne przekształcanie tworzyw sztucznych w podstawowe elementy składowe.

Struktura rynku rPET

Jak podaje organizacja branżowa Plastics Recyclers Europe, ilość wyprodukowanego rPET w Europie sięga 1,9 mln ton rocznie. Dominującym zastosowaniem rPET są opakowania – 48% rPET przypada na nowe butelki, a dalsze 25% w procesie wytłaczania zamienia się w arkusze (tacki). Pozostałą część rPET używa się w celach innych niż opakowaniowe, np. we włóknach poliestrowych, niektórych typach odzieży.

Oczywiście tak duży rozwój użycia rPET musiał spowodować, że w ciągu ostatniej dekady rynki końcowe PET zaczęły ograniczać wykorzystanie materiału pierwotnego i przechodzić w kierunku materiałów pochodzących z recyklingu pokonsumenckiego. Impulsem do tej zmiany była również dyrektywa Single-Use Plastics z 2021 r., która nałożyła na europejski przemysł butelkowy obowiązek włączania do butelek PET zawartości pochodzącej z recyklingu w ilości minimum 25% do 2025 r. i 30% do 2030 r.

Konkurencja o dostawy rPET spowodowała w ostatnim czasie niedobór podaży tego tworzywa dla sektorów innych niż butelkowe i doprowadziła do zwyżki cen produktu końcowego rPET. Wysoka cena stała się nie do zaakceptowania dla wielu użytkowników końcowych w Europie. Większość wolumenów rPET wykorzystano w sektorze butelek, gdzie wyższe ceny zostały jednak wchłonięte przez koszty produkcji. Produkcja arkuszy (tacek), włókien poliestrowych i innych opakowań stanęła natomiastpod znakiem zapytania, jeśli chodzi o dalsze wykorzystanie rPET.

Szacuje się, że wolumen zużycia rPET do produkcji butelek wzrósł o 50% od 2022 r. i tendencja ta ma się utrzymywać ze względu na ustawodawstwo Single-Use Plastics. W UE wskaźnik butelek z rPET, w które rozlewane są napoje, to aktualnie 24% w łącznej liczbie wszystkich takich butelek. Oczywiście w zależności od stopnia rozwoju rynku rPET te wskaźniki różnią się między poszczególnymi państwami. Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja notują udział ponad 30% butelek z rPET w łącznej liczbie wszystkich butelek napojowych. Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Grecja, Malta, Rumunia, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Estonia, Łotwa, Litwa nie przekraczają natomiast 15%. Z kolei we Francji, Irlandii, Włoszech, Portugalii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii odsetek ten mieści się w przedziale 15-25%.

Takie wyniki odzwierciedlają brak harmonizacji systemów zbiórki i generują różnice w dostępnych surowcach i produktach rPET. Stopniowo zaczynają się także pojawiać nowe obszary popytu ze strony właścicieli marek i sprzedawców detalicznych. Chcą oni w ten sposób osiągnąć swoje cele w zakresie zrównoważonego rozwoju i np. wymieniają pojemniki na jogurty produkowane wcześniej z polistyrenu lub polipropylenu na pojemniki właśnie z rPET. Tak samo postępuje wymiana EPS w ramach produkcji tacek na mięso.

Jakość dostępnego surowca

Plastics Recyclers Europe pochyla się także nad sytuacją rynkową w Polsce. Zauważa, że tempo wzrostu popytu na wysokiej jakości przezroczyste materiały w niektórych krajach unijnych przewyższyło wzrost tamtejszej zbiórki i produkcji rPET, co spowodowało import bel, płatków i peletów. Aby zaspokoić popyt w Europie Zachodniej, znaczne ilości rPET zostały w ciągu ostatnich dwóch lat wyeksportowane z Polski.

Niezwykły wzrost popytu na surowce w pierwszej połowie 2022 r. stworzył w Europie nowe przepływy handlowe i spowodował również wzrost popytu na zmieszane bele PET, ponieważ nabywcy starali się wydobyć w miarę możliwości dodatkowy przezroczysty i jasnoniebieski materiał. Zachętą było nie tylko zwiększenie podaży w odpowiedzi na zwiększone potrzeby produkcyjne, ale także zbudowanie zapasów umożliwiających kontynuację produkcji przez następny okres. Łańcuch dostaw gromadził nie tylko zapasy bel, ale także produkował płatki i pellet, aby wesprzeć tworzenie zapasów na dalszych etapach łańcucha. Dotyczyło to również handlu rPET spoza UE.

Z tym wszystkim nieodmiennie związana jest jednak sama jakość dostępnego surowca. Jest ona w całym łańcuchu wartości rPET w przypadku wielu dostawców wysoka, to jednak nadal charakteryzuje się różnicami w zależności od poszczególnych państw. Wynika to z różnic w infrastrukturze zbiórki i możliwościach sortowania, wpływających na rynek recyklingu, a dodatkowo pogłębia się przez brak harmonizacji specyfikacji i skalibrowanych standardów: od zbiórki po produkt końcowy. Problem zaczyna się od dysproporcji na europejskim rynku bel, ponieważ większość krajów nie ma formalnie utworzonego rynku handlu belami, z pewnymi wyjątkami, jak Włochy, gdzie bele są sprzedawane na zwykłych aukcjach. Oczekuje się, że sytuacja ta ulegnie poprawie w niedalekiej przyszłości i pozytywnie wpłynie na jakość regranulatu.

Przy czym, jak czytamy w opracowaniu Plastics Recyclers Europe, większe podmioty zajmujące się recyklingiem nawiązują długotrwałe relacje, aby zapewnić sobie dostępność surowców, jednak nie zawsze skutkuje to wysoką jakością materiału lub jego pełną dostępnością. Działalność na mniejszą skalę jest z kolei uzależniona od uzyskania dostępu do posortowanego surowca, ale bez gwarancji jego jakości.

Na przykład bele na rynkach takich, jak Wielka Brytania czy Hiszpania często sięgają tylko 50%, co oznacza, że podmioty zajmujące się recyklingiem ponoszą wysokie koszty sortowania wtórnego oraz odpowiedniego usuwania lub utylizacji pozostałości/odpadów. W ostatnich miesiącach część recyklerów odnotowała spadek jakości bel w związku ze zwiększonym udziałem tac w belach butelek. To obniżało jakość surowca. Brak spójności w zakresie jakości i czystości surowców, ale także ceny i dostępności, nadal są zatem kluczowym czynnikiem wpływającym na handel belami i recyklatem w UE i poza nią. Ma to potrójne konsekwencje: wpływa na obieg zamknięty w poszczególnych krajach; powoduje brak przejrzystości w zakresie równowagi rynkowej recyklatów, a także prowadzi do braku inwestycji infrastrukturalnych niezbędnych do wspierania rozwoju recyklingu, co zwiększa nacisk na napływ rPET ze źródeł pozaeuropejskich.

To właśnie dysonans między popytem a podażą materiałów wysokiej jakości, w stałych ilościach na wszystkich krajowych rynkach w UE, jest główną przyczyną importu rPET spoza UE. Tymczasem długoterminowej niezależności Europy w zakresie zaopatrzenia w polimery pochodzące z recyklingu, takie jak m.in. rPET, nie da się osiągnąć bez wspólnych wysiłków na rzecz poprawy infrastruktury sortowania oraz zharmonizowanego zbierania i rozliczania odpadów na poziomie krajowym i unijnym. W wielu krajach członkowskich, w tym w Polsce, nadal trwa wdrażanie dyrektywy w sprawie tworzyw sztucznych jednorazowego użytku i ustanawianie systemów kaucyjnych.

CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 3/2024

"Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.

PETrPETtworzywa sztuczneodpadyrecyklingprzemysł opakowaniowyPlastics Recyclers Europe