Rośnie presja na unikanie strat granulatu

• Strona główna
• Artykuły
• Rośnie presja na unikanie strat granulatu

2025-01-17  / Autor: Karolina Lipiec

Problem mikrodrobin plastiku

Europejska Agencja Chemikaliów definiuje mikrodrobiny plastiku, jako stałe cząstki tworzyw sztucznych, zbudowane z mieszaniny polimerów i dodatków funkcjonalnych. Mogą one także zawierać pozostałości zanieczyszczeń. Mikroplastik może powstawać niezamierzenie, gdy zużywają się większe fragmenty tworzyw, na przykład opony samochodowe czy tkaniny tekstylne. Co roku produkuje się i wykorzystuje duże ilości granulatu. W państwach UE jest to około 57 mln ton. Straty granulatu, które trafiają do środowiska to od 52 tys. ton do 184 tys. ton rocznie.

Szczególnym kłopotem jest to, że mikrodrobiny plastiku są wszechobecne i trwałe. Są szkodliwe dla środowiska i potencjalnie szkodliwe dla zdrowia ludzkiego. Są łatwo przenoszone przez powietrze oraz lądowe wody powierzchniowe i prądy oceaniczne, a ich mobilność jest czynnikiem, który dodatkowo zwiększa ich szkodliwość. Występują w glebie, w tym na gruntach rolnych, a także w jeziorach, rzekach, ujściach rzek, plażach, morzach, oceanach. Ich obecność w glebie może mieć wpływ na jej właściwości i powodować w niej zmiany, które negatywnie wpływają na wzrost niektórych roślin. Wpływ mikrodrobin plastiku na środowisko morskie został szczegółowo udokumentowany. Po ich przedostaniu się do środowiska morskiego, zebranie ich jest niemal niemożliwe i wiadomo, że są zjadane przez szereg organizmów i zwierząt oraz szkodzą różnorodności biologicznej i ekosystemom.

Europejska Agencja Chemikaliów zauważa, że trwałość granulatu tworzywa sztucznego w środowisku wodnym można liczyć co najmniej w dziesięcioleciach. Potencjał mikrodrobin plastiku jako nośnika wchłanianych substancji toksycznych lub mikroorganizmów chorobotwórczych stanowi dodatkową i nieodłączną część problemu. Ludzie są narażeni na mikrodrobiny plastiku znajdujące się w powietrzu i żywności. Rosnąca świadomość występowania mikrodrobin plastiku w łańcuchu żywnościowym może podważyć zaufanie konsumentów i mieć konsekwencje gospodarcze. Mogą wystąpić negatywne skutki gospodarcze dla takiej działalności, jak rybołówstwo komercyjne i rolnictwo, a także dla sektora rekreacji i turystyki na obszarach dotkniętych uwolnieniami.

UE zajmuje się problemem mikrodrobin plastiku

Od kilku już lat kwestia mikrodrobin plastiku znajdowała się na agendzie prac instytucji Unii Europejskiej. W 2020 r. w ramach działań związanych z Europejskim Zielonym Ładem i gospodarką o obiegu zamkniętym zobowiązano Komisję Europejską do rozwiązania problemu obecności mikrodrobin plastiku w środowisku w drodze ograniczenia celowo dodawanych mikrodrobin plastiku w produktach oraz w drodze rozwiązania kwestii niezamierzonego uwalniania mikrodrobin plastiku, między innymi poprzez normalizację, certyfikację i środki regulacyjne oraz harmonizację metod pomiaru uwalniania mikrodrobin plastiku. Następnie w 2021 r. w planie działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby Komisja Europejska zaproponowała, aby do 2030 r. UE ograniczyła celowe i niezamierzone uwalnianie mikrodrobin plastiku do środowiska o 30%. W 2024 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie ograniczające celowe dodawanie mikrodrobin plastiku do produktów. Tym samym powstał konkretny plan działania w sprawie zapobiegania stratom granulatu tworzyw sztucznych w celu ograniczenia zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku.

Uznano, że obecne praktyki dotyczące obchodzenia się z granulatem prowadzą do strat na wszystkich etapach łańcucha dostaw, w szczególności na etapie produkcji (pierwotnej lub opartej na recyklingu), przetwarzania, transportu i innych operacji logistycznych oraz gospodarowania odpadami. Parlament Europejski stwierdził, że straty granulatu wynikają z braku świadomości i niewłaściwego obchodzenia się z tym granulatem, a zatem można je szybko ograniczyć dzięki wdrożeniu odpowiednich środków zapobiegających. Tym samym granulat tworzyw sztucznych stał się dogodnym obiektem do interwencji politycznej. Na poziomie Parlamentu Europejskiego zadecydowano, że zasadnicze znaczenie dla zapewnienia zaangażowania wszystkich podmiotów gospodarczych obchodzących się z granulatem tworzyw sztucznych w działania mające na celu zapobieganie stratom ma podejście obowiązkowe i oparte na łańcuchu dostaw.

To zmiana dotychczasowego modelu działania. Od 2015 r. europejski przemysł wytwórczy tworzyw sztucznych stopniowo przyjmował bowiem postanowienia międzynarodowego programu Operation Clean Sweep® (OCS), ale tylko w postaci dobrowolnego zobowiązania. W ramach tego programu każde przedsiębiorstwo wytwarzające granulat lub obchodzące się z nim uznawało znaczenie zerowych strat granulatu i zobowiązywało się do przyjęcia najlepszych praktyk. Chociaż praktyki tego rodzaju były na ogół dobrze rozumiane przez sygnatariuszy OCS, to jednak nie zostały one w pełni wdrożone. Poziom stosowania się do założeń programu przez przemysł tworzyw sztucznych pozostawał w ocenie Parlamentu Europejskiego zbyt niski, stąd narzucenie przez Brukselę własnych zasad.

Co przyniosą nowe reguły?

Wyszczególniono trzy podstawowe źródła zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku:

• porzucenie lub niewłaściwe unieszkodliwienie większych produktów z tworzyw sztucznych oraz ich rozkład na mniejsze części w środowisku;
• celowe dodawanie mikrodrobin plastiku do niektórych produktów, takich jak kosmetyki, które ostatecznie trafiają do środowiska;
• uwalnianie mikrodrobin plastiku w sposób niezamierzony, głównie z powodu ścierania podczas użytkowania lub niewłaściwego obchodzenia się z nimi.

Szukając sposobów na ograniczenie opisywanego problemu, Parlament Europejski doszedł do wniosku, że to niewłaściwe obchodzenie się z granulatem prowadzi do strat na każdym etapie łańcucha dostaw, powodując niekorzystne skutki dla środowiska i potencjalnie zdrowia ludzkiego. Zidentyfikowano zatem takie negatywne czynniki, jak niedoskonałości rynku i luki w przepisach.

Receptą na zapobieganie stratom granulatu tworzyw sztucznych ma być wprowadzenie obowiązkowej znormalizowanej metodyki pomiaru strat granulatu, a także dodania w nowych przepisach UE obowiązkowych wymogów dotyczących zapobiegania stratom granulatu i ich ograniczania. Przy czym dla małych i średnich przedsiębiorstw te wymogi mają być łagodniejsze.

Znormalizowana metodyka pomiaru strat granulatu ma rozwiązać problem niepełnych informacji i przyczynić się do poprawy jakości informacji na temat wielkości strat granulatu w całym łańcuchu dostaw. Ma również ułatwić spełnienie wymogu zgłaszania strat granulatu na podstawie ograniczenia przewidzianego w rozporządzeniu REACH.

Z kolei obowiązkowe wymogi w nowych przepisach UE z łagodniejszymi celami dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw mają za zadanie uwzględnienie czynników dotyczących cen nieodzwierciedlających efektów zewnętrznych, niepełnych informacji i luk w przepisach. Ma się to przyczynić do zmniejszenia, w sposób proporcjonalny pod względem ekonomicznym, strat granulatu do poziomu zgodnego z ogólnym celem Komisji w zakresie ograniczenia uwalniania mikrodrobin plastiku, to jest o 30% do 2030 r

CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 4/2024

"Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.

tworzywa sztuczneprawomikroplastikodpady