Przemysł pełen kontrowersji: produkcja skór

• Strona główna
• Artykuły
• Przemysł pełen kontrowersji: produkcja skór

2020-01-09  / Autor: Tekst przygotowany przez koncern Lanxess

Od najdawniejszych czasów ludzie używali skóry zabitych zwierząt do wyrobu pasów, butów, namiotów, toreb, ognisk lub pojemników na wodę. Obróbka skóry jest tak samo stara, jak sama ludzkość. Niewiele jest produktów, które przetrwały tak wiele trendów. Mimo tego skóra jest również przedmiotem sporów, a kontrowersje, które wzbudza jej wytwarzanie z pewnością dorównują jej popularności wśród konsumentów.

W średniowieczu garbarzy lokowano poza murami miasta, ponieważ ich praca była nieprzyjemna, a trujące ścieki wylewano do rzek. Nawet jeśli obecnie skóra wyprawiana jest w przeważającej mierze przy użyciu nowoczesnych technologii i zrównoważonych chemikaliów i to w sposób przyjazny dla środowiska, to przywołane widoki w ośrodkach zajmujących się obróbką skóry w krajach rozwijających się, m.in. Bangladeszu czy Maroku, wciąż nie należą do przeszłości. Według szacunków, odsetek garbarzy, którzy nie przestrzegają norm środowiskowych i zdrowotnych wynosi jednak poniżej 5%. Sednem problemu jest to, że konsument nie sprawdza, czy skóra użyta do wyrobu została wyprodukowana w sposób zrównoważony. Konsumenci są ponadto świadomi, że skóra nie jest już produktem luksusowym. Ponieważ produkt ten jest naturalnie zaprojektowany z myślą o trwałości, to stoi to w sprzeczności z trendem tanich wyrobów skórzanych, modnych przez jeden sezon.

Według szacunków Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), ponad 50% skór produkowanych na całym świecie jest wykorzystywanych w przemyśle odzieżowym. Tylko około jednej piątej wytwarza się w europejskich garbarniach, gdzie obowiązują wysokie standardy ochrony środowiska i bezpieczeństwa, a także wymagane są zrównoważone procesy oraz środki chemiczne. Rezultatem tego jest wysokiej jakości, trwały materiał, którego skomplikowane etapy produkcji uzasadniają nadanie mu miana produktu luksusowego.

Warto zatem w tym kontekście przeanalizować najpopularniejsze prawdziwe i błędne twierdzenia odnoszące się do skór i wskazać, w jaki sposób technologie chemiczne ułatwiają bezpieczny rozwój tego przemysłu.

Fakty i mity na temat produkcji skór

Skóra jest produktem w pełni poddającym się recyklingowi

Fakt: Jest to prawda.

Gdyby bowiem skóra zwierzęca nie była wykorzystywana do produkcji wyrobów skórzanych, byłaby odpadem przemysłu mięsnego. W tym sensie produkcja skór jest dobrym przykładem udanego recyklingu. Bardzo ważne jest, aby zwierzęta były hodowane i uśmiercane w sposób humanitarny dla uzyskania dobrej jakości skóry. Jednak w niektórych rzeźniach – głównie w krajach rozwijających się, z których pochodzi większość skór używanych w przemyśle odzieżowym – panują warunki, których w żadnym razie nie można uznać za humanitarne. Jest to całkowicie niedopuszczalne.

Wprowadzane od dawna pieczęcie i certyfikaty mają jednak na celu uporanie się z tym problemem. Jednak bardzo niewiele wyrobów skórzanych wciąż jest nimi oznaczanych.

Do powołanej niedawno Grupy Roboczej ds. Skóry dołączyły tak znane marki, jak Adidas, Nike, Lloyd, czy Deichmann. To pozwoli w przyszłości na bardziej odpowiedzialną produkcję. Grupa angażuje się w zrównoważoną produkcję skór, która obejmuje cały łańcuch wartości.

Produkcja skór jest jednym z najbardziej wodochłonnych rodzajów produkcji

Mit: Nie jest to prawda.

Wirtualny poziom zużycia wody w produkcji skóry określono na 16 458 litrów na metr kwadratowy. Ta liczba wynika w przeważającej mierze z zużycia dużych ilości wody potrzebnej do wzrostu trawy, która to z kolei jest niezbędna do wykarmienia zwierząt. Wartość ta obejmuje również ilość wody, którą zwierzę potrzebuje do życia. Zapotrzebowanie na wodę do własnej produkcji skóry jest odpowiednio niższe i w ciągu ostatnich kilku lat również znacznie spadło. Obecnie w zrównoważonym procesie garbowania skóry zużywa się od 60 do 200 litrów wody na metr kwadratowy skóry, w zależności od stopnia recyklingu wody procesowej i procedury.

W procesie produkcji skór garbowanych roślinnie wykorzystuje się stosunkowo duże ilości wody. Duża część jest używana do uprawy i produkcji samego garbnika roślinnego. Jest to również powód, dla którego garbowanie roślinne jest często stosowane w połączeniu z innymi procesami garbowania.

Skóra garbowana chromem stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia

Mit: Nie jest to prawda.

Garbowanie solami mineralnymi, takimi jak sole chromu, jest nadal podstawową metodą, wykorzystywaną do garbowania ponad 80% surowych skór. Pod warunkiem przestrzegania wszystkich standardów i przy zastosowaniu wysokiej jakości garbników oraz prostej dyscypliny procesowej garbowanie chromowe nie jest bardziej szkodliwe dla środowiska niż inne metody.

Chrom ma również kilka zalet: ze względu na swoją budowę cząsteczkową minerał ten jest najskuteczniejszym garbnikiem do skóry. Garbowanie chromowe jest szybsze niż inne procesy, a produkowana w ten sposób skóra jest znacznie bardziej stabilna termicznie i dwukrotnie bardziej odporna na rozdarcia niż np. skóra garbowana roślinnie, a jednocześnie jest także lżejsza. W procesie ponownego garbowania stosuje się nawet znacznie mniej środków chemicznych niż w innych procesach garbowania.

Skóra garbowana roślinnie jest wyjątkowo przyjazna dla środowiska

Mit: Każdy proces garbowania ma swoje zalety i wady w odniesieniu do jego wpływu na środowisko i zdrowie.

Oprócz garbowania organicznego renesans przeżywają obecnie roślinne metody garbowania. Trendem jest poddawanie skóry działaniu garbników z liści oliwek, kasztanów lub korzenia rabarbaru. Zasada działania tej starożytnej metody jest prosta: wszystkie rośliny zawierają naturalny garbnik, który zapobiega rozkładowi i jednocześnie odstrasza drapieżniki. Garbniki roślinne oparte są na takich substancjach, jak polifenole kwasu galusowego. Chcąc wykorzystać garbnik roślinny z liści do garbowania skóry, należy użyć świeżych roślin, ponieważ w przeciwnym razie efekt proteolityczny zostanie osłabiony. Wydajność garbnika roślinnego z kory jest nieco większa. Do produkcji garbnika roślinnego zużywa się dużo wody, a proces garbowania jest czasochłonny. Może trwać kilka miesięcy, podczas gdy proces garbowania chromowego kończy się w ciągu kilku godzin.

Skóra wegańska (sztuczna) jest bardziej przyjazna dla środowiska i zdrowsza od skóry prawdziwej. Mit: Nie jest to prawda.

Po pierwsze, skóra wegańska z definicji nie jest skórą, ponieważ nie jest pochodzenia zwierzęcego. Materiały są wykonane z tworzyw sztucznych lub alternatywnych produktów naturalnych. Wiele cech skóry, m.in. jej wytrzymałość na rozciąganie, trwałość i przepuszczalność powietrza trudno jest osiągnąć poprzez zastosowanie materiału zastępczego. Taka sztuczna skóra wykonana jest z surowców ropopochodnych i nie jest łatwo biodegradowalna  w przyrodzie. Ponadto do produkcji alternatywnych wyrobów skórzanych muszą być stosowane substancje chemiczne, takie jak plastyfikatory. W związku z tym nie da się osiągnąć naturalnych właściwości skóry.

Skóra ma unikatowe właściwości. Ostatecznie, łączy w sobie wszystko, co stworzyło z niej naturalną warstwę ochronną dla ludzi i zwierząt w ciągu tysięcy lat ewolucji.

Skóra jest elastyczna, odporna na rozerwanie i rozciąganie, ma niską palność, izoluje i ogrzewa. Ponadto jest oddychająca, co daje jej przewagę nad produktami syntetycznymi. Kształt i kolor skóry można dostosować do indywidualnych potrzeb. Krótko mówiąc: jest to niezwykle wszechstronny materiał.

Skóra jest produktem przeznaczonym do długotrwałego użytkowania. Ludzie, którzy kupują obuwie skórzane powinni rozumieć, że tak naprawdę nie zostało ono zaprojektowane jako produkt sezonowy. Gdy wyroby skórzane są odpowiednio pielęgnowane, wówczas zachowują trwałość przez dziesiątki lat, a w dojrzałym wieku nabierają jeszcze większego uroku i atrakcyjności.

CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 6/2019 DWUMIESIĘCZNIKA "CHEMIA I BIZNES". ZAPRASZAMY.

przemysł chemicznyskóraprzemysłchemiczny