Ochrona środowiska angażuje firmy chemiczne

• Strona główna
• Artykuły
• Ochrona środowiska angażuje firmy chemiczne

2025-02-17  / Autor: Dominik Wójcicki

Ekologia kluczowym trendem w XXI wieku

Wydaje się, że pominąwszy kwestie czysto technologiczne i produkcyjne, to właśnie ochrona środowiska jest dzisiaj tym obszarem, który najmocniej kształtuje przestrzeń, w której mogą się poruszać firmy z branży chemicznej. W ramach przyjętego we współczesnym świecie paradygmatu zorientowane są one na ciągłe doskonalenie własnych systemów zarządzania środowiskowego. Przepisy z zakresu prawa o ochronie środowiska podlegają ciągłym zmianom, a tendencją ostatnich lat jest wyłącznie zaostrzanie i tak już mocno wyśrubowanych standardów.

Naturalnie nie byłoby tego wszystkiego, gdyby nie fakt, że wpływ produkcji chemicznej na środowisko jest ogromny i wiąże się z szeregiem problemów, w tym z zanieczyszczeniem powietrza i wody, emisją gazów cieplarnianych, zanieczyszczeniem gleby i wyczerpywaniem się zasobów naturalnych. Produkcja chemiczna i stosowanie chemikaliów w znaczący sposób przyczyniają się do tych problemów, ponieważ często wiążą się z uwalnianiem substancji zanieczyszczających i innych szkodliwych substancji do środowiska.

Wszystko to sprawia, że dzisiaj ambicje przemysłu chemicznego zakładają m.in. wdrażanie czystszych metod produkcji polegających na stosowaniu technologii i procesów minimalizujących powstawanie odpadów i uwalnianie substancji zanieczyszczających do środowiska.

Może to obejmować wykorzystanie systemów obiegu zamkniętego w celu zminimalizowania wytwarzania odpadów oraz wdrożenie środków optymalizacji procesów i efektywności energetycznej w celu zmniejszenia wpływu produkcji chemicznej na środowisko. Do tego opracowywane i stosowane są bezpieczniejsze chemikalia, co również może pomóc w zmniejszeniu wpływu produkcji chemicznej na środowisko. Rutyną staje się stosowanie zasad zielonej chemii do projektowania i produkcji substancji chemicznych, które są mniej toksyczne i bardziej przyjazne dla środowiska.

Powszechne stały się również programy zapobiegania zanieczyszczeniom i minimalizacji odpadów, jako narzędzia służące zmniejszeniu wpływu produkcji chemicznej na środowisko. Programy te mogą obejmować wdrażanie najlepszych praktyk zarządzania w celu zapobiegania wyciekom, stosowanie zaawansowanych technologii oczyszczania ścieków oraz wdrażanie programów redukcji i recyklingu odpadów. Codziennością zaczyna być wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, prowadzące finalnie do zmniejszenia zależności przemysłu od paliw kopalnych.

W końcu też przedsiębiorstwa chemiczne do swojej praktyki biznesowej wprowadzają zrównoważone zarządzanie zasobami, jak choćby stosowanie zrównoważonych praktyk leśnych i wdrażanie programów zrównoważonej gospodarki wodnej.

Zielone technologie

- Postępujące zmiany klimatyczne, wyczerpywanie się surowców energetycznych oraz stale rosnące procesy urbanizacyjne wymuszają transformację światowej gospodarki. Zielone technologie kształtują całe otoczenie gospodarcze i wpływają na modele prowadzenia działalności wszystkich firm. To już nie tylko element wzmacniający wizerunek firmy. Zielone technologie to dominująca gałąź współczesnej gospodarki o ogromnym potencjale rozwojowym. Zielone technologie to energetyka przyjazna środowisku, efektywne magazynowanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, modernizacja przemysłu i energetyki, zrównoważona gospodarka surowcami i odpadami oraz zrównoważony transport. To zapewnienie nie tylko „zielonych” produktów, ale także usług. Jednocześnie też zielone technologie ukształtowały zupełnie nowy typ gospodarki. Zmieniły nie tylko wiele procesów produkcyjnych, ale także sposób prowadzenia biznesu. Coraz więcej firm dostrzega ich wagę i możliwości, a także wpływ na codzienne życie konsumentów. Obserwując gospodarkę światową, można łatwo dostrzec, że firmy przodujące w zielonej energii rozwijają się znacznie szybciej, oferując rozwiązania bardziej konkurencyjne i innowacyjne. Są zmianą, którą chcemy widzieć w świecie. Zielone technologie są zatem pewnego rodzaju rewolucją gospodarczą, ponieważ ich wpływ wykracza daleko poza sferę ekonomiczną. Kształtuje całe otoczenie i zmienia sposób myślenia o dostępnych zasobach – komentuje Krzysztof Woźny z Centrum Badań i Rozwoju Technologii dla Przemysłu.

Jak dodaje, nie sposób przecenić znaczenia zielonych technologii. Coraz chętniej przyciągają one nowych inwestorów. Warto jednak mieć świadomość zarówno ich niewątpliwych zalet, jak i kwestii, które wymagają uwagi i poprawy.

- Zielone technologie pozwalają znacząco obniżać globalne zużycie energii. Korzystanie ze źródeł odnawialnych zmniejsza zanieczyszczenia powietrza i skutki globalnego ocieplenia. Wpływa na jakość gleb i wody, minimalizuje ilość odpadów, ale przede wszystkim oznacza realne oszczędności finansowe. Pozwala bardziej racjonalnie gospodarować naszymi zasobami i myśleć o prowadzonych biznesach w szerszej skali. Niestety, zielone technologie to nadal wysokie wydatki „na start”. Koszt samych badań i wdrażania innowacyjnych rozwiązań może odstraszać. Firmy nadal boją się tego typu działań, nie dostrzegając w nich jedynej szansy na trwały rozwój. Najwyższa więc pora, by każde przedsiębiorstwo zaczęło podejmować realne działania powodujące spowolnienie zmian klimatycznych. To nasz społeczny obowiązek. Stosowanie zielonych technologii to najważniejszy krok, jaki musimy teraz śmiało postawić. Co ciekawe, największe firmy nie są zbyt aktywne w tym sektorze, co śmiało mogą obecnie wykorzystać nowe, mniejsze start-upy, które bardziej elastycznie podchodzą do rozwoju i wdrażania innowacyjnych rozwiązań – dopowiada Grzegorz Putynkowski, ekspert Centrum Badań i Rozwoju Technologii dla Przemysłu.

Co robią firmy?

Rzecz jasna ślady tych wszystkich działań odnajdujemy w codziennej aktywności polskich przedsiębiorstw chemicznych.

Do sprawy odnosi się w swoim raporcie rocznym Qemetica, czyli dawny CIECH. Firma przekonuje, iż obszar ochrony środowiska traktowany jest przez nią priorytetowo. Wśród kluczowych celów strategicznych Qemetica należy wskazać dążenie do neutralności klimatycznej poprzez redukcję emisji do powietrza, w tym emisji CO₂ ; realizację zrównoważonej gospodarki odpadami i surowcami wtórnymi; realizację zrównoważonej gospodarki opakowaniami; dążenie do zrównoważonej gospodarki wodnościekowej; rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym; redukcję zużycia zasobów oraz zapewnienie zgodności z przepisami unijnymi i krajowymi.

- Ochrona środowiska jest jednym z filarów strategii ESG, gdzie raportowane są informacje dotyczące emisji gazów cieplarnianych, zużycia zasobów naturalnych, zarządzania odpadami oraz wskazane są inne aspekty związane z wpływem działalności na środowisko. Nie ustajemy w dążeniu do realizacji celów środowiskowych oraz celów zrównoważonego rozwoju, wdrażamy standardy i strategie oraz zwiększamy wiedzę naszych pracowników w obszarze ochrony środowiska – przyznają w Qemetica.

W 2023 roku, jeszcze jako Grupa CIECH, firma przeprowadziła szereg inwestycji w zakresie redukcji emisji do powietrza, poprzez modernizację i odtworzenia kotłów w Janikowie i Inowrocławiu, obejmujące m.in. przywrócenie ich nominalnej sprawności, remont elektrofiltrów czy odtworzenie palników niskoemisyjnych. Kontynuowane były prace nad wyborem technologii w elektrociepłowniach w Inowrocławiu i Janikowie, dotyczącej budowy kotłowni gazowej do produkcji pary technologicznej lub zabudowy palników biomasowych. Powyższe ma na celu ograniczenie emisji CO2 z procesów energetycznych.

- Zrównoważony rozwój i prowadzenie biznesu w sposób odpowiedzialny mają dla nas wymiar strategiczny. Dlatego właśnie w misji Grupy Azoty zadeklarowaliśmy, że nasza produkcja odbywać się będzie w harmonii ze środowiskiem – mówi Anna Tarocińska, członek zarządu Grupy Azoty Police.

W całej Grupie Azoty konkretne projekty z obszaru m.in. zielonej energii przemysłowej, ograniczania emisyjności, szczególnie obszaru energetyki wewnętrznej oraz szeroko rozumianej dekarbonizacji prowadzącej do zmniejszenia śladu węglowego produktów, zostały przedstawione w strategicznym projekcie korporacyjnym „Zielone Azoty”.

Głównymi kierunkami rozwoju w obszarze energetyki są m.in. dywersyfikacja źródeł energii i odchodzenie od źródeł węglowych, maksymalizacja wykorzystania synergii pomiędzy energetyką oraz instalacjami chemicznymi (np. w obszarze produkcji energii z ciepła procesów chemicznych) oraz poprawa efektywności energetycznej. Dotychczas dokonano m.in. przeglądu rynku i analiz ekonomicznych pod kątem wykorzystania w procesach produkcyjnych energii z OZE i paliw alternatywnych w stosunku do węgla czy gazu ziemnego. Niemniej, jak podkreślają obecne władze Grupy Azoty, w zakresie kluczowych dla realizacji strategii kierunków, takich jak dekarbonizacja i „zazielenienie” produkcji, w ostatnich latach nie działo się zbyt wiele. Tymczasem rynek jednoznacznie wskazuje potrzeby przyspieszenia takich działań, by wyjść naprzeciw zarówno regulacjom, jak i potrzebom klienta. W pierwszych miesiącach 2024 roku trwały intensywne prace nad planem restrukturyzacji Grupy Azoty, natomiast w następnych kwartałach zdecydowany nacisk zostanie postawiony na opracowanie strategii dekarbonizacji oraz aktualizację założeń strategicznych.

Produkty w nurcie ekologii

Oczywiście ekologiczne produkty przemysłu chemicznego są najgłębszym sensem działalności branży. Portfolio produktowe polskiej chemii stopniowo się zazielenia, prace nad tego typu wyrobami można znaleźć, przyglądając się praktycznie każdej firmie.

Orlen Południe uruchomił w biorafinerii w Trzebini pierwszą w Polsce i największą w Europie instalację do produkcji ekologicznego glikolu propylenowego. Jej zdolności wytwórcze wynoszą 30 tys. ton rocznie, co oznacza, że spółka pokrywa aż 75% krajowego zapotrzebowania, które systematycznie rośnie nie tylko w Europie, ale i na całym świecie. Polska staje się europejskim liderem w produkcji zielonego glikolu, czyli wysokomarżowego bioproduktu, czystego i bezpiecznego dla środowiska, wykorzystywanego m.in. w medycynie, kosmetyce, czy przemyśle spożywczym. Glikol propylenowy może być też stosowany w lotnictwie, jako środek do odmrażania i odladzania samolotów. Do jego produkcji wykorzystywana jest gliceryna, otrzymywana w Trzebini, jako produkt uboczny w procesie wytwarzania biodiesla.

– W grudniu 2021 roku przyjęliśmy strategię zrównoważonego rozwoju. Zobowiązaliśmy się w niej do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w przeliczeniu na gigadżul o 28% do 2030 roku, a także do osiągnięcia zerowej emisji do 2050 roku oraz produkcji produktów w 100% zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju do 2030 roku – opowiada Zbigniew Warmuz, prezes Synthosu.

Konkretnym przykładem chęci wypełniania tej strategii w odniesieniu do produkowanych przez Synthos wyrobów jest choćby gotowość, by wytwarzać zrównoważony butadien przeznaczony do dalszej produkcji kauczuku syntetycznego wykorzystywanego w wysokowydajnych oponach o zmniejszonym śladzie węglowym. Jako producent kauczuku syntetycznego, podpisał Synthos memorandum o porozumieniu z austriackim OMV o współpracy w zakresie długoterminowych dostaw zrównoważonego butadienu do produkcji kauczuku syntetycznego stosowanego w produkcji opon. Współpraca obejmuje zrównoważoną produkcję butadienu w zgodzie ze standardem ISCC+. Początkowo za surowce posłużą destylat palmowych kwasów tłuszczowych (PFAD) oraz używany olej spożywczy. Ponadto w przyszłości możliwe będzie partnerstwo stron w zakresie wytwarzania butadienu w obiegu zamkniętym. Byłby on uzyskiwany z oleju pirolitycznego otrzymywanego z opon wycofanych z eksploatacji.

Wspomniana Qemetica może się z kolei pochwalić modernizacją i rozbudową instalacji glifosatu, która została zakończona w grudniu 2023 r. w Sarzynie. Instalacja przeznaczona jest do wytwarzania środków ochrony roślin na bazie glifosatu, w tym innowacyjnego herbicydu BGT. Wprowadzenie na rynek BGT jest doskonałą realizacją koncepcji stojących u podstaw Europejskiego Zielonego Ładu i jej rolniczej części „Od pola do stołu", które postulują poszukiwanie kompromisu między nieuchronnością stosowania środków ochrony roślin a wynikającymi z tego skutkami ubocznymi dla środowiska. Herbicyd BGT Halvetic umożliwia nawet 50% zmniejszenie ilości glifosatu aplikowanego do środowiska w celu ochrony jednego hektara upraw rolnych, przy takiej samej skuteczności chwastobójczej, w porównaniu do stosowanych obecnie preparatów zawierających glifosat, co faktycznie ustanawia pierwszą od 45 lat rewolucyjną zmianę na rynku glifosatu.

Co oznacza przyjazny dla środowiska?

W tym momencie, gdy mowa o produktach, warto w ogóle zapytać, co to znaczy, że produkt, będący przedmiotem pracy przedsiębiorstwa chemicznego, jest przyjazny dla środowiska?

- Pierwszym krokiem jest dokładne zrozumienie wpływu produktu wraz z procesem jego wytwarzania na środowisko. Warto wziąć pod lupę nie tylko lokalny, ale także globalny aspekt działalności. Kluczowym narzędziem w tym procesie jest obliczenie śladu węglowego każdego z produktów, jak i całości działalności organizacji, obejmującego tzw. zakresy 1, 2 oraz 3 w emisji gazów cieplarnianych. Emisje te mają swoje źródła na każdym etapie łańcucha wartości związanego z produkcją, włączając w to zakupione przez firmę media, surowce oraz usługi, takie jak energia elektryczna, cieplna czy transport. Aby zagwarantować dokładność i wiarygodność obliczeń, niezbędne jest udokumentowanie procesu gromadzenia danych oraz przeprowadzania badań. Obliczanie śladu węglowego stanowi fundament w identyfikacji wpływu organizacji na klimat. Następnym kluczowym krokiem powinno być wdrożenie systemu zarządzania wpływem organizacji na środowisko lub integracja tych kwestii w istniejącym systemie, jak np. ISO 14001. Po weryfikacji śladu węglowego produktów, czas przejść do działań mających na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko – tłumaczy Przemysław Rakoczy, przedstawiciel firmy Contec, która poddaje recyklingowi zużyte opony, pozyskując z nich odzyskaną sadzę techniczną i olej.

Te wymieniane przez niego działania, mające na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko, to:

• optymalizacja procesów produkcyjnych: poszukiwanie bardziej efektywnych i mniej energochłonnych metod produkcji może znacząco obniżyć emisje gazów cieplarnianych. Wykorzystanie technologii odnawialnych oraz procesów recyklingu surowców to kolejny krok w kierunku zrównoważonej produkcji.
• redukcja opakowań: wybór ekologicznych opakowań może znacząco ograniczyć ilość odpadów generowanych przez produkty firmy. Wybierając opakowania z materiałów biodegradowalnych lub podlegających recyklingowi, można znacząco zmniejszyć negatywny wpływ produktu na środowisko.
• zastosowanie nowoczesnych technologii: wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań, takich jak Internet rzeczy czy sztuczna inteligencja może pozwolić na optymalizację procesów produkcji oraz transportu, co skutkuje mniejszym zużyciem energii oraz emisją gazów cieplarnianych.
• wybór odpowiednich materiałów: wybór surowców o mniejszym wpływie na środowisko, takich jak materiały organiczne czy te podlegające recyklingowi, to kluczowa decyzja. Unikanie substancji chemicznych szkodliwych dla środowiska również wpłynie pozytywnie na ekologiczność produktów.

CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 5/2024

"Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.

ochrona środowiskaContecQemeticaGrupa AzotySynthosprzemysł chemicznyCentrum Badań i Rozwoju Technologii dla Przemysłu