Najwięcej CO₂ jest tam, gdzie nie patrzysz. Scope 3 w branży kosmetycznej

• Strona główna
• Artykuły
• Najwięcej CO₂ jest tam, gdzie nie patrzysz. Scope 3 w branży kosmetycznej

2025-04-25  / Autor: dr inż. Ewa Starzyk, dyrektor ds. regulacji i zrównoważonego rozwoju, Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

Ostatnie lata przyniosły wiele nowych regulacji związanych ze zrównoważonym rozwojem i ograniczaniem wpływu produktów i organizacji na środowisko – przede wszystkim Europejski Zielony Ład i pakiet dotyczący raportowania zrównoważonego rozwoju. Żeby oceniać nasz wpływ na środowisko i podejmować działania, które ten wpływ zminimalizują, musimy nauczyć się do mierzyć ilościowo. Wpływ na środowisko obejmuje wiele aspektów: zużycie energii i emisje, zanieczyszczenie wody, gleby, zmianę użytkowania gruntów, spadek bioróżnorodności, nadmierną eksploatację zasobów, generowanie odpadów. Najważniejszym parametrem, który określa wpływ na wpływ na klimat, jest ślad węglowy.

Już obecnie w licznych regulacjach, wprowadzonych lub w przygotowaniu, a dotyczących branży kosmetycznej, zakotwiczony jest obowiązek wyznaczania śladu węglowego. Obecnie jest to jedynie dyrektywa CSRD, która obejmuje tylko niektóre przedsiębiorstwa. W przyszłości jednak wymogów będzie więcej – w tym dyrektywa ws. Green Claims, rozporządzenie ws. ekoprojektowania produktów ESPR i cyfrowy paszport produktu. Będą one zawierały wymagania dotyczące informacji o śladzie węglowym. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia SFDR i Taksonomii, fundusze i banki już teraz poszukują spółek o niskim profilu ryzyka klimatycznego. Dlatego szacowanie ilościowe śladu węglowego będzie w przyszłości fundamentem strategii klimatycznej każdej firmy i jedną z podstawowych informacji o wpływie firmy na środowisko i klimat. Można więc powiedzieć, że liczenie śladu węglowego za jakiś czas będzie codziennością dla naszej branży, jak dziś jest nią ocena bezpieczeństwa dla produktu kosmetycznego.

Produkty kosmetyczne mają złożony cykl życia: od wydobycia surowców, przez produkcję, opakowanie, logistykę, po użytkowanie i odpady. Ślad węglowy firmy lub produktu kosmetycznego pochodzi zarówno z własnych procesów produkcyjnych, zużycia energii, wody, opakowań oraz chemikaliów, jak również całego łańcucha wartości, transportu, działań podwykonawców.

Pierwszym etapem wyznaczenia śladu węglowego w przedsiębiorstwie jest wyznaczenie Zakresu 1 i 2. Jest to relatywnie proste, ponieważ obejmuje emisje bezpośrednie, które pozostają pod kontrolą organizacji (Zakres 1), np. spalanie paliw, flota samochodowa oraz pośrednie emisje pochodzące z zakupionej energii (Zakres 2). W kolejnym etapie firma przystępuje do szacowania Zakresu 3. Ten poziom jest znacznie bardziej skomplikowany i warto zacząć od zmapowania całego łańcucha wartości. Elementy, które należy uwzględnić w Zakresie 3, to m.in. zakupione towary i usługi, dobra kapitałowe, pozostałe emisje, transport i dystrybucja, odpady, podróże służbowe, przetwarzanie sprzedanych produktów, wycofanie z obrotu sprzedanych produktów, franczyzy, inwestycje oraz użycie produktów przez użytkowników końcowych.

Dlaczego znajomość śladu węglowego jest dla firm branży kosmetycznej tak istotna, mimo że większość przepisów dopiero nas obejmie, a niektóre regulacje wymagają zaś tylko wyznaczenia Zakresów 1 i 2? Czy wystarczy wyznaczenie Zakresów 1 i 2 śladu węglowego dla przedsiębiorstwa branży kosmetycznej? Niestety nie.

Ze względu na złożony łańcuch wartości i znaczące emisje na etapie użycia produktu, w branży kosmetycznej notuje się bardzo wysoki udział emisji w Zakresie 3 (Scope 3). Szacunkowo emisje Zakresu 3 mogą sięgać nawet... 90% całkowitej wartości śladu węglowego! Wynika to z faktu, że sama produkcja kosmetyków nie jest działalnością wysokoemisyjną, a jednocześnie łańcuch wartości produktów kosmetycznych jest złożony i wieloetapowy. I to tam „siedzi” większość emisji.

Niestety oznacza równocześnie, że wyznaczenie wyłącznie Zakresu 1 i 2 śladu węglowego dla przedsiębiorstwa lub dla produktu kosmetycznego nie daje wiarygodnych i miarodajnych informacji o emisjach pochodzących z naszej branży.

Jeśli Zakresy 1 i 2 w branży kosmetycznej stanowią zaledwie 5–15% całkowitych emisji dwutlenku węgla, to jakie elementy składają się na pozostałe 80-95%?

Szacunkowo najbardziej znaczący udział w emisjach Zakresu 3 w branży kosmetycznej mają następujące elementy:

• produkcja surowców (10-60%),
• opakowania (10-30%),
• logistyka i transport (5-20%),
• użytkowanie produktu (0-50%),
• utylizacja i odpady (5-10%).

Największy udział w emisjach Zakresu 3 przedsiębiorstwa branży kosmetycznej mają produkcja komponentów – surowców i opakowań.

Udział poszczególnych kategorii emisji w samym Zakresie 3 może zależeć od rodzaju produktu. W przypadku kosmetyków spłukiwanych, gdy faza użycia produktu wymaga używania ciepłej wody (jak szampony czy żele pod prysznic), faza ta może obejmować nawet 50% Zakresu 3. Zaś w przypadku np. balsamu do ciała emisje pochodzące z fazy użycia są niskie (lub bliskie zeru), a głównym „składnikiem” emisji w Zakresie 3 stają się surowce i opakowania. Jeśli nie są istotne – można je pominąć w kalkulacji Zakresu 3.

Głównym parametrem świadczącym o emisjach i możliwości dekarbonizacji jest ślad węglowy przedsiębiorstwa, a nie produktów, jednak zgodnie z oficjalnie przyjętą metodologią GHG (Greenhouse Gas Protocol) emisje związane z użytkowaniem sprzedanych produktów bierze się pod uwagę przy wyznaczaniu śladu węglowego przedsiębiorstwa (kategoria 11).

Dla firmy produkcyjnej z branży kosmetycznej, funkcjonującej w modelu B2C (w B2B będzie inaczej), najważniejsze z kategorii wskazanych w metodologii GHG Protocol, które należy wziąć pod uwagę, to kategorie:

• 1 – surowce i opakowania,
• 4 i 9 – transport (do i od firmy),
• 11 – użytkowanie produktów przez konsumentów,
• 12 – koniec życia produktu,
• 5 – odpady z procesów operacyjnych.

Przy czym kategoria 11 (faza użycia) może być zerowa lub dominująca – zależnie od rodzaju produktu.

Jeśli portfolio firmy to głównie balsamy, kremy i perfumy, większość emisji dwutlenku węgla w zakresie 3 pochodzi z formuł i opakowań (do 85–90%). Jeśli w portfolio firmy dominują szampony, żele myjące – faza użycia  może stanowić nawet 60% całkowitych emisji firmy.

Co to oznacza w praktyce dla branży kosmetycznej?

Z jednej strony, żeby sensownie zaplanować działania dekarbonizacyjne w przedsiębiorstwie branży kosmetycznej – niezbędne jest wyznaczenie Zakresu 3 emisji gazów cieplarnianych. Z drugiej strony, wiedząc, że nasze największe emisje skupiają się na komponentach i fazie użycia, to właśnie tutaj warto poszukiwać rozwiązań planując strategię dekarbonizacji. Skracanie łańcuchów dostaw, zamiana komponentów – składników i opakowań na niżej emisyjne czy stosowanie surowców wtórnych mogą znacząco obniżyć Zakres 3 śladu węglowego firmy. W przypadku produkcji kategorii produktów, gdzie znacząca jest faza użycia – edukacja konsumentów może znacząco obniżyć zużycie energii i ślad węglowy firmy. I nie będzie to tzw. „green-shifting” (czyli przenoszenie na konsumentów odpowiedzialności za negatywny wpływ firmy na środowisko), jeśli kampania edukacyjna będzie poparta rzetelnymi danymi, które firma pozyskała wyznaczając Zakres 3 śladu węglowego.

Jeśli to wszystko wydaje się skomplikowane (bo takie w istocie jest!), 8 maja br. będzie okazja, by nieco rozjaśnić ten proces. Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego organizuje drugi z cyklu webinar dotyczący kalkulacji śladu węglowego, tym razem skoncentrowany wokół Zakresu 3 śladu węglowego. Zaproszeni do współpracy eksperci po raz pierwszy pokażą, jak wyznaczyć całkowity ślad węglowy i przygotować wiarygodne dane dla firmy z branży kosmetycznej. Spotkanie jest otwarte dla wszystkich firm kosmetycznych – warto tam być!

Polski Związek Przemysłu Kosmetycznegoślad węglowyemisjeprawo