Nadużycia w systemie gospodarki odpadami opakowaniowymi: czas na zmiany

• Strona główna
• Artykuły
• Nadużycia w systemie gospodarki odpadami opakowaniowymi: czas na zmiany

2025-08-13

- Od wielu lat dochodzi do naruszeń przepisów prawa w postaci wystawiania dokumentów DPR/EDPR nieobrazujących rzeczywistych zdarzeń gospodarczych (dokonania recyklingu odpadów opakowaniowych, eksportu odpadów opakowaniowych lub wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi). Wprowadzenie elektronicznej ewidencji odpadów w BDO ograniczyło wystawianie nierzetelnych dokumentów DPR/EDPR, niemniej nadal dochodzi do nadużyć w tym obszarze. Dokumenty DPR/EDPR nadal sporządzane są w wersji papierowej. W celu ograniczenia nadużyć w tym zakresie Ministerstwo Klimatu i Środowiska we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska – Państwowym Instytutem Badawczym intensywnie pracuje nad wdrożeniem w BDO modułu potwierdzeń, który umożliwi sporządzanie tych dokumentów w wersji elektronicznej, a także ułatwi organom kontroli weryfikację rzetelności sporządzania tych dokumentów - mówi Anita Sowińska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Na czym więc dokładnie polega problem i jakie sa jego konsekwencje praktyczne?

Nadużycia w systemie DPR/EDPR wynikają z archaicznego, papierowego systemu ewidencji, który umożliwia fałszowanie dokumentów. Przedsiębiorstwa wprowadzające produkty w opakowaniach, takie jak producenci żywności czy chemii, muszą osiągać określone poziomy recyklingu (np. 59% w 2022 r., z tendencją wzrostową). Aby uniknąć wysokich opłat produktowych, sięgają po DPR/EDPR, które teoretycznie potwierdzają recykling.

W praktyce jednak dokumenty są wystawiane na odpady, które nigdy nie zostały przetworzone, a nawet nie istniały. Zawyżana jest masa odpadów lub podaje się fikcyjne dane o procesie recyklingu. Odpady, które miały być zrecyklingowane, trafiają na składowiska, są spalane bez odzysku lub znikają w szarej strefie.

Skala problemu jest znacząca: w ciągu pięciu lat urzędy marszałkowskie w 14 województwach unieważniły DPR-y na 70 tysięcy ton odpadów, co pokazuje, jak powszechne jest fałszowanie. Szara strefa w gospodarce odpadami stanowi aż 40% rynku, napędzana nie tylko brakiem inwestycji, ale przede wszystkim nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców.

Mechanizm oszustw opiera się na luce w systemie. Papierowe DPR/EDPR, przekazywane „z rąk do rąk”, nie podlegają ścisłej kontroli. Recyklerzy wystawiają dokumenty na fikcyjne odpady, producenci kupują je, by spełnić wymogi, a organizacje odzysku pośredniczą w tym procederze. W efekcie firmy unikają opłat sięgających setek złotych za tonę, a recyklerzy zarabiają na sprzedaży fałszywych potwierdzeń. Ceny DPR/EDPR rosną – w 2022 r. dla papieru i tektury odnotowano osmiokrotny wzrost, co dodatkowo napędza nielegalny rynek.

Nadużycia w systemie DPR/EDPR mają daleko idące konsekwencje:

• Finansowe - straty sięgają milionów złotych rocznie, wynikające z unieważnionych dokumentów i kar administracyjnych.
• Środowiskowe - fikcyjny recykling zakłamuje statystyki, a nieprzetworzone odpady zwiększają zanieczyszczenie środowiska.
• Społeczne - konsumenci płacą podwójnie – w cenach produktów i w opłatach za odpady komunalne, a gminy ponoszą kary za niespełnione cele recyklingu.
• Międzynarodowe - Polska, opóźniając wdrożenie ROP (termin UE minął w 2023 r.), naraża się na sankcje ze strony Unii Europejskiej.

Wprowadzenie w 2020 r. Bazy Danych o Odpadach (BDO) ograniczyło część nadużyć dzięki elektronicznej ewidencji przepływu odpadów. Jednak DPR/EDPR pozostają w formie papierowej, co pozwala na dalsze manipulacje. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska – Państwowym Instytutem Badawczym intensywnie pracuje nad modułem potwierdzeń w BDO. Nowy system umożliwi cyfrowe sporządzanie DPR/EDPR, co ułatwi organom kontroli, takim jak inspektorzy ochrony środowiska, weryfikację rzetelności dokumentów. Planowane zmiany mają jednak wejść w życie dopiero w 2027 r., co według branży recyklingowej przedłuża funkcjonowanie korupcjogennego systemu.

Aby skutecznie zwalczyć nadużycia, Polska musi przyspieszyć reformy. Kluczowe działania to cyfryzacja systemu, czyli pełne wdrożenie elektronicznych DPR/EDPR w BDO, zintegrowanych z danymi o przepływie odpadów. To także zaostrzenie kontroli poprzez wzmocnienie uprawnień organów takich jak Inspekcja Ochrony Środowiska, by szybciej wykrywać fałszerstwa. Potrzebne jest również wdrożenie wymogów, które zachęcą producentów do ekoprojektowania opakowań i ograniczą ilość odpadów. Ponadto przydałyby się surowsze konsekwencje dla firm fałszujących dokumenty, by zniechęcić do nielegalnych praktyk.

Problem nierzetelnych DPR/EDPR to nie tylko kwestia administracyjna, ale także wyzwanie dla ochrony środowiska i uczciwości gospodarczej. Bez zdecydowanych działań Polska będzie nadal borykać się z fikcyjnym recyklingiem, który obciąża środowisko i kieszenie obywateli.

przemysł opakowaniowyopakowaniaodpadyodpady opakowaniowerecykling