Konsumenci jako ważna siła napędowa gospodarki obiegu zamkniętego

• Strona główna
• Artykuły
• Konsumenci jako ważna siła napędowa gospodarki obiegu zamkniętego

2022-03-18  / Autor: Kazimierz Borkowski, autor jest ekspertem Plastics Europe Polska

Nowe podejście do zarządzania dostępnymi dla gospodarki zasobami (Gospodarka Obiegu Zamkniętego), jakie wdraża Unia Europejska, powoduje istotne zmiany nie tylko w gospodarce europejskiej, ale i w podejściu obywateli Wspólnoty Europejskiej, którzy w swoich codziennych decyzjach coraz częściej zastanawiają się nad „ekologicznością” wyborów. W wynikach badań zachowań Europejczyków widać, że dla znacznej części aspekty zrównoważonej konsumpcji i ochrony klimatu mają duże znaczenie przy decyzjach zakupowych.

Podobne trendy widać też w innych częściach świata, zwłaszcza w krajach Ameryki Łacińskiej, ale i w Stanach Zjednoczonych, gdzie dążenie konsumentów do zrównoważonej konsumpcji pozostaje w tyle za Europą, ale również wyraźnie rośnie.

Zmiany zachowań konsumentów, chociaż stosunkowo powolne, mają bardzo duże znaczenie dla włączania w życie rozwiązań gospodarki obiegu zamkniętego zadeklarowanej przed kilkoma laty. Rozwiązania te są konsekwentnie wdrażane przez Unię Europejską we wszystkich strategiach i politykach, włącznie z najnowszymi projektami, takimi jak Europejski Zielony Ład.

Można przewidzieć, że za konsumentami i ich wymaganiami na pewno podąży biznes, dostosowując swoją ofertę do zwiększającego się popytu na bardziej zrównoważone produkty. Zresztą, już obecnie duża część graczy rynkowych aktywnie wprowadza produkty oparte na zasadach gospodarki obiegu zamkniętego i zrównoważonego rozwoju. Wynika to z jednej strony z nacisku regulacji prawnych, ale również w dużym stopniu z filozofii strategii sustainability, jaką wiele firm i koncernów wpisało w swoje długoterminowe polityki rozwoju.

Jak zwiększyć stopień zawrócenia surowców do obiegu?

Najprostszym sposobem na lepsze wykorzystanie zasobów jest wielokrotne wykorzystanie wyrobów. Każde kolejne użycie np. opakowania wielokrotnego użytku, redukuje efektywny ślad środowiskowy opakowania i opakowanego produktu, zatem tam, gdzie to możliwe, powinno stosować się rozwiązania wielorazowe. Tworzywa sztuczne są znakomitym materiałem do wytwarzania opakowań wielokrotnego użytku – czasami trzeba użyć więcej materiału, aby takie opakowanie wielorazowego użytku było trwalsze i bardziej odporne na wiele potencjalnych zagrożeń, ale sumarycznie efekt środowiskowy może być bardzo pozytywny.

Niestety, nie wszystko można zapakować w opakowania wielorazowe. Zwłaszcza opakowania żywności, dostosowane do dzisiejszego modelu życia i konsumpcji muszą gwarantować dłuższy okres przechowywania przy stuprocentowej gwarancji jakości zapakowanej żywności. Utrzymanie wysokiej jakości i trwałości zapakowanej żywności wymaga wykorzystania odpowiedniej jakości surowców i wysokich standardów higienicznych w procesach technologicznych, a także stosowania specjalistycznych materiałów, m.in. o właściwościach barierowych, czy kontrolowanej atmosfery pakowania. Obecne rozwiązania technologiczne są skazane na opakowania jednorazowe, co nie znaczy, że nie można sobie wyobrazić rozwiązań z użyciem opakowań wielorazowych.

Należy pamiętać, że pierwszym niezmiernie istotnym etapem odzysku odpadów opakowaniowych do recyklingu jest selektywna zbiórka odpadów u źródła, a więc zbiórka w miejscach, gdzie odpady powstają. Stosunkowo łatwo taką zbiórkę selektywną przeprowadzić dla odpadów opakowań hurtowych i transportowych, powstających zwykle w sklepach i w centrach handlowych. Dużym wyzwaniem natomiast jest zorganizowanie dobrej jakościowo zbiórki odpadów pochodzących z gospodarstw domowych.

Przyczyn jest wiele: bardzo rozproszona sieć miejsc wytwarzania odpadów, niedostateczna wiedza konsumentów, co do charakteru odpadu (brak oznakowania) i znaczenia dla recyklingu dobrej zbiórki selektywnej odpadów z gospodarstw domowych, niewystarczająca infrastruktura (zbyt mało odpowiednich pojemników) czy wreszcie brak motywacji i chęci samych konsumentów.

Ekoprojektowanie

Wniosek, jaki się nasuwa z tych rozważań jest taki, że nie możemy odejść od pakowania dużej części żywności w specjalistyczne opakowania jednorazowe. Możemy natomiast wiele zrobić, aby te opakowania po wykorzystaniu ponownie trafiły do obiegu w postaci surowców wtórnych, które zostaną przetworzone w procesach recyklingu w wartościowe materiały konstrukcyjne, w tym materiały do produkcji opakowań. Jedna wskazówka zatem narzuca się sama: wprowadzane na rynek opakowania muszą charakteryzować się większą zdolnością do recyklingu. Tym zajmuje się dziedzina zwana ekoprojektowaniem (ecodesign) – opakowania należy tak projektować, aby zmniejszać istniejące obecnie bariery zbiórki selektywnej, przygotowania do recyklingu i samego recyklingu.

Takimi barierami są np. zbyt małe opakowania lub ich części (np. odrywane zamknięcia), które „gubią się” podczas zbiórki, opakowania wyprodukowane z różnych materiałów, które nie mogą być razem poddane operacjom technologicznym recyklingu. Należy tutaj zaliczyć też opakowania wykonane z materiałów z dużą ilością mocnych barwników (np. czarne) lub tuszów, które trudno oddzielić od tworzywa. Zagadnienie ekoprojektowania to bardzo złożony temat, z tego względu pojawiły się rozwiązania dla konstruktorów opakowań pozwalające zaprojektować opakowania, tak by zmaksymalizować możliwość ich recyklingu. Jednym z takich rozwiązań jest Recyclass.

Ponowne wykorzystanie recyklatu

Dzięki zwiększeniu skali recyklingu będziemy mieli coraz więcej surowców, które będzie można ponownie wykorzystać. I już zawczasu należy pomyśleć, jak efektywnie wykorzystać powstałe w wyniku recyklingu surowce wtórne (dla tworzyw sztucznych utarło się nazywanie tych surowców regranulatami).

Na dojrzałych i zrównoważonych rynkach regranulaty znajdują swoje miejsce, najczęściej stopniowo zastępując surowce oryginalne (virgin). Do tej stopniowej zamiany będzie dochodziło tym skuteczniej, im lepszej jakości regranulaty będą oferowane producentom wyrobów, w tym opakowań. Branża tworzyw sztucznych, włączając dostawców polimerów virgin, nie stoi z założonymi rękami, ale aktywnie włącza się w proces „zwiększania cyrkulacji zasobów”, np. poprzez rozszerzanie swojego portfolio o produkty z recyklingu, regranulaty, czy też poprzez inwestycje w nowe technologie recyklingu, w tym w recykling chemiczny.

Komisja Europejska w 2018 roku w Strategii na Rzecz Tworzyw Sztucznych określiła cel wyprodukowania i wykorzystania w wyrobach 10 mln ton recyklatu rocznie do roku 2025. Producenci polimerów (Plastics Europe), przetwórcy (European Plastics Converters) i recyklerzy tworzyw (Plastics Recyclers Europe) razem z licznymi (ok. 300) innymi przedstawicielami łańcucha wartości tworzyw sztucznych aktywnie pracują w ramach Circular Plastics Alliance, platformy powołanej przez Komisję Europejską. Jej celem jest wypracowanie systemowych rozwiązań dla zwiększenia recyklingu tworzyw i znalezienie rynków dla zastosowania recyklatów w wyrobach. Znalezienie dodatkowych nisz rynkowych dla uplasowania tak dużej ilości recyklatów w wyrobach rynkowych jest zadaniem trudniejszym niż samo zwiększenie recyklingu. Przypomnijmy, że europejskie zapotrzebowanie na tworzywa sztuczne do przetwórstwa szacuje się na ok. 50-55 mln ton rocznie, z czego w roku 2018 zużyto do produkcji wyrobów ok. 51 mln ton tworzyw virgin i ok. 4 mln ton recyklatów z odpadów komunalnych, tak więc już teraz recyklaty odgrywają niemałą rolę jako surowce do produkcji wyrobów.

Kazimierz Borkowski, autor jest ekspertem Plastics Europe Polska

CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 1/2022

Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.

Plastics Europetworzywa sztuczneodpadyrecyklingGospodarka Obiegu Zamkniętego