INNOCHEM: przedwczesny koniec

• Strona główna
• Artykuły
• INNOCHEM: przedwczesny koniec

2019-02-14  / Autor: Dominik Wójcicki

– Programy typu INNOCHEM łatwo się zamyka, ale ciężko tworzy. To ponad cztery lata naszej wspólnej pracy. Szkoda, że już zakończonej – ocenia z żalem fakt zamknięcia programu Andrzej Krueger, dyrektor Instytutu Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia".

– Decyzję o zamknięciu programu sektorowego INNOCHEM przyjęliśmy z niedowierzaniem – wtóruje mu Igor Korczagin, dyrektor w Grupie PCC Rokita.

Podobnych głosów w branży było początkowo więcej, ale z biegiem czasu emocje nieco opadły, bo wygaszenie programu sektorowego nie oznacza zamknięcia możliwości uzyskania wsparcia z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przez podmioty z sektora chemicznego. Mogą się one ubiegać o dofinansowanie w konkursach programów horyzontalnych, takich jak „Szybka Ścieżka”, które w ocenie Centrum charakteryzują się bardziej dogodnymi dla wnioskodawców warunkami aplikowania, zarówno co do zakresu tematycznego, jak i procesu oceny i realizacji projektów. Od 2019 r. o dofinansowanie w konkursach „Szybkiej Ścieżki”, których łączny budżet wynosi 2,25 mld zł, mogą się ubiegać nie tylko firmy – MŚP lub duże przedsiębiorstwa – ale także konsorcja z udziałem jednostek naukowych.

Słów kilka o INNOCHEM

Niemniej to właśnie INNOCHEM był awizowany jako przedsięwzięcie obliczane na wiele lat, które miało przyczynić się do jakościowej zmiany polskiego przemysłu chemicznego i wzrostu jego innowacyjności. Studium wykonalności dla INNOCHEMU przyjęto w NCBR w grudniu 2014 r., a pozytywnie zaopiniowano w połowie 2015 r. Program wystartował z początkiem 2016 r., a jego inicjatorem, we współpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, była Polska Izba Przemysłu Chemicznego. Finansowanie pochodziło z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (PO IR), a całość nadzorował NCBR. Do czasu utworzenia INNOCHEMU nie było w Polsce programu sektorowego, który oferowałby firmom z jakiejkolwiek branży wsparcie projektów innowacyjnych w takiej skali – rzędu kilkuset mln zł.

Kluczowe obszary tematyczne wyszczególnione w ramach programu objęły takie zagadnienia, jak: pozyskanie surowca; wytwarzanie produktów podstawowych; wytwarzanie produktów specjalistycznych; nowe technologie oraz optymalizację prowadzonych procesów i niskoemisyjne technologie wytwórcze. Z trzech pierwotnie planowanych konkursów – choć mówiło się o większej ich liczbie, bo przewidywana pula środków daleka była od wyczerpania – odbyły się dwa, a dofinansowanie uzyskało 46 projektów.

INNOCHEM był dobry, ale…

Jeszcze w sierpniu 2017 r., po zakończeniu oceny merytorycznej projektów złożonych w drugim konkursie, Piotr Dardziński, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego w superlatywach wypowiadał się o INNOCHEMIE, mówiąc, że sektor chemiczny ma ogromny wpływ na niemal wszystkie aspekty naszego życia i rolą INNOCHEMU jest ten wpływ wspierać.

– W drugim konkursie INNOCHEM zainwestowanych będzie ponad 72 mln zł w nowatorskie projekty, by motorem dalszego rozwoju polskiej chemii były stworzone przez polskich przedsiębiorców i naukowców innowacyjne produkty i technologie – stwierdził wówczas wiceminister.

 – W ramach programu INNOCHEM współfinansujemy prace badawczo-rozwojowe, których efektem będą lepsze technologie i produkty stosowane i sprzedawane przez polskie przedsiębiorstwa sektora chemicznego. Zważywszy, że ta branża przetwarza surowce na produkty mające zastosowanie niemal we wszystkich pozostałych sektorach, to ich lepsza jakość, uzyskana także w wyniku programu INNOCHEM, przyczyni się do powstania lub udoskonalenia setek innych produktów, z których korzystają zarówno firmy, jak i odbiorcy indywidualni – dodawał prof. Aleksander Nawrat, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

…do czasu

Dzisiaj, zarówno po stronie NCBR, jak i rządu jest już o wiele więcej zastrzeżeń wobec programu i to one ostatecznie przesądziły o jego dalszym losie. Co jednak konkretnie zadecydowało o zakończeniu INNOCHEMU?

– Program sektorowy INNOCHEM wpłynął pozytywnie na integrację sektora chemicznego, a jego walory edukacyjne oraz krzewienie postaw proinnowacyjnych są nie do przecenienia. Jednakże, wobec niskiego wykorzystania, na poziomie 32%, wnioskowanych w studiach wykonalności środków finansowych, a jednocześnie wysokiej aktywności wnioskodawców programów sektorowych w wykorzystywaniu innych instrumentów wsparcia oferowanych przez NCBR, przede wszystkim poddziałania 1.1.1 „Szybka Ścieżka” PO Inteligentny Rozwój, Rada Centrum zarekomendowała zamknięcie programu sektorowego INNOCHEM. Oczywiście projekty, które uzyskały dofinansowanie i podpisały umowy z NCBR w ramach dotychczasowych konkursów programu INNOCHEM będą kontynuowane i współfinansowane przez NCBR, zgodnie z zapisami zawartych umów o dofinansowanie. W ramach programu realizowanych jest 46 projektów, które otrzymały z NCBR dofinansowanie w łącznej wysokości 175 mln zł – czytamy w oświadczeniu przysłanym „Chemii i Biznes” przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Temat rozwija Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii. Jego urzędnicy tłumaczą: – Program Sektorowy INNOCHEM w swym początkowym stadium odniósł duży sukces, ponieważ pobudził przedsiębiorstwa do szukania minimalizacji ryzyk związanych z rozwijaniem nowoczesnych rozwiązań, które mogą zostać wdrożone do działalności gospodarczej. Przez to jednak, paradoksalnie, zachęcił podmioty z branży chemicznej do zdobywania środków unijnych w ramach innych konkursów NCBR, takich jak „Szybka Ścieżka”, w których obowiązują prostsze i bardziej elastyczne zasady. Zniechęciło to, ze względu na programowe ograniczenia, do brania udziału w samym programie INNOCHEM. Taka sytuacja będzie miała miejsce także w kolejnym roku, z tego względu, że złożenie wniosków o dofinansowanie projektów przez przedsiębiorstwa z tej branży jest możliwe już w pierwszym kwartale 2019 r. Co równie ważne, od 1 kwietnia 2019 r. w poddziałaniu 1.1.1. POIR w konkursach mogą brać udział nie tylko konsorcja złożone z małych i średnich przedsiębiorstw, ale też przedsiębiorstw dużych oraz jednostek badawczych. Zasady aplikowania o dofinansowanie są zbliżone do warunków stosowanych w programach sektorowych, ale procedura aplikacyjna jest prostsza, a zasoby (alokacja) większe. Należy tu także podkreślić, że również górna granica dofinansowania dla projektu jest znacznie większa niż w programach sektorowych i wynosi ok. 200 mln zł. Jest to bardziej atrakcyjne dla dużych przedsiębiorstw chemicznych i petrochemicznych. Powoduje to jednakże bezzasadność prowadzenia ograniczonych w sensie finansowym i merytorycznym programów sektorowych, takich jak INNOCHEM. Ograniczeniem w uzyskaniu środków dla przedsiębiorstw jest jedynie to, że wsparcie mogą otrzymać projekty realizowane poza województwem mazowieckim, jako że alokacja środków w ramach PO IR na regiony lepiej rozwinięte została już wyczerpana. Umożliwia to zaktywizowanie innych aglomeracji niż warszawska oraz jednostek organizacyjnych, które są umiejscowione poza województwem mazowieckim.

Tyle tłumaczenia ze strony MPiT. Jak zatem dowiadujemy się, podstawą zakończenia programu było mało efektywne wydatkowanie pieniędzy przeznaczonych na ten cel. Łączna alokacja wynosiła 534 mln zł, natomiast branża chemiczna wykorzystała wspomniane 32% tej puli.

Jak zagospodarowano fundusze?

W tym miejscu należy przyjrzeć się tendencji wykorzystania dostępnych środków w poszczególnych konkursach. W dwóch pierwszych konkursach całkowita kwota alokacji wyniosła 300 mln zł (pierwszy konkurs – 120 mln, drugi konkurs – 180 mln). NCBR przekonuje, że podpisał lub był gotów do podpisania umów o dofinansowanie na wszystkie projekty, które otrzymały pozytywną ocenę pod względem formalnym i merytorycznym. W drugim konkursie nie wykorzystano jednak aż 42% środków finansowych dostępnych dla wnioskodawców. W żadnym konkursie nie miała miejsca sytuacja, w której nie doszłoby do podpisania umowy z powodu wyczerpania środków przeznaczonych na wsparcie.

– Program miał za zadanie pobudzić przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie Polski do działań o charakterze innowacyjnym, wspartych badaniami i rozwiązaniami opracowanymi przez polskich naukowców. W konkursach nie wykorzystano jednak ponad 40% alokacji środków przeznaczonych na rozwój podmiotów z obszaru chemii. Zamknięcie programu jest więc wyrazem bardzo dogłębnego zrozumienia istoty innowacji i zasad konkurencji rynkowej. Pierwszym tego aspektem są spostrzeżenia dotyczące składania przez podmioty z branży chemicznej wniosków w konkursie „Szybka Ścieżka”, co pozwala im na szybsze rozpoczęcie projektu niż ma to miejsce w przypadku programu INNOCHEM. Istotnym ograniczeniem w przypadku programu INNOCHEM okazał się także zakres tematyczny konkursu. Redukował on innowacje tylko do jednego rozwiązania, zgodnego ze ściśle określonym zakresem programu, a jednocześnie wykluczał podejmowanie poszukiwań rozwiązań problemów, które choć skuteczniejsze lub bardziej efektywne pod względem ekonomicznym, to jednak formalnie nie wpisywały się w tematykę konkursu. Dzięki alternatywie w postaci innych programów NCBR zlikwidowane zostało tzw. wąskie gardło dla konkurencyjności rozwiązań w obszarze technologii, surowców i produktów niezbędnych do efektywnego wykorzystania działania tej istotnej dla Polski gałęzi przemysłu. W jej ramach szereg przedsiębiorstw i jednostek badawczych wzięło udział w innych konkursach, takich jak przywołana „Szybka Ścieżka”, ale też np. Projekty Aplikacyjne – tłumaczy Marcin Ociepa, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii.

CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 1/2019 DWUMIESIĘCZNIKA "CHEMIA I BIZNES". ZAPRASZAMY.

przemysł chemicznybadania i rozwójINNOCHEM