ESG w firmie: sprawdź swoją zgodność z przepisami ROP

• Strona główna
• Artykuły
• ESG w firmie: sprawdź swoją zgodność z przepisami ROP

2024-09-04  / Autor: Anna Wibig, Partner Associate w Zespole Podatku Akcyzowego i ESG w Deloitte

Czym jest ROP i dlaczego jest ważny w kontekście ESG?

Zgodnie z Ustawą z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (dalej „ustawa o odpadach”), Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) to zestaw środków podjętych w celu zapewnienia, aby wprowadzający produkty, w tym produkty w opakowaniach, ponosili odpowiedzialność finansową albo odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem (art. 3 ust. 1 pkt. 28a). Ustawodawca określił środki i obowiązki mające na celu zapewnienie pokrycia kosztów gospodarowania odpadami przez wprowadzających do obrotu produkty. Poprawna realizacja obowiązków środowiskowych, m.in. tych wynikających z ROP, jest elementem bieżącego procesu zapewnienia zgodności działalności firmy z obowiązującymi przepisami, zarządzania ryzykiem, a także przygotowania się do sprawozdawczości ESG, m.in. na podstawie unijnej dyrektywy Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD).

Produkty i opakowania podlegające pod przepisy ROP
Przepisy środowiskowe, takie jak ustawa o odpadach wraz z przepisami odrębnymi (wskazane poniżej), dotyczące poszczególnych rodzajów produktów podlegających pod zasady ROP, zobowiązują przedsiębiorców wprowadzających do obrotu:
• produkty w opakowaniach (także produkty w opakowaniach wielomateriałowych oraz środki niebezpieczne w opakowaniach) – Ustawa z 13 czerwca 2013  r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
• produkty takie, jak oleje, smary, opony – Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
• produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (produkty SUP) – Ustawa z 11 maja 2001  r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
• baterie i akumulatory – Ustawa z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach,
• sprzęt elektryczny i elektroniczny – Ustawa z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym do realizacji szeregu obowiązków, będących instrumentami wdrażającymi zasadę
„zanieczyszczający płaci” oraz ROP.

Przedsiębiorcy objęci tymi obowiązkami zobowiązani są m.in.: 

• zapewniać odzysk i/lub recykling wprowadzanych do obrotu produktów bądź uiszczać na rachunek Urzędu Marszałkowskiego opłatę produktową będącą swego rodzaju „karą” za brak wykonania lub wykonanie w mniejszym niż wymaganym stopniu odzysku i/lub recyklingu,
• przekazywać na rachunek Urzędu Marszałkowskiego opłatę pobraną od użytkownika końcowego, mającą zachęcać użytkowników końcowych do zmniejszenia stosowania pojemników na żywność i kubków na napoje będących produktami SUP (tzw. opłata konsumencka),
• uiszczać na rachunek Urzędu Marszałkowskiego opłatę przeznaczoną na finansowanie kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, jak wprowadzone do obrotu (tzw. opłata producencka – związana z produktami SUP),
• finansować, przekazując środki na rachunek Urzędu Marszałkowskiego lub przeprowadzać samodzielnie publiczne kampanie edukacyjne,
• posiadać zgodny z prowadzoną działalnością (aktualizowany na bieżąco w razie potrzeby) wpis w bazie BDO,
• sporządzać coroczne sprawozdanie w bazie BDO. 

Część obowiązków dla przedsiębiorców wprowadzających do obrotu produkty lub produkty w opakowaniach można scedować na organizacje odzysku lub podmioty pośredniczące. W zależności od konkretnych zobowiązań przewidzianych dla danego typu produktu, ilość i możliwości przekazania obowiązków na podmiot zewnętrzny są różne. Zazwyczaj – lecz nie w każdym przypadku – taka współpraca pozwala zarówno zwolnić się z części obowiązków, jak i zmniejszyć koszty ich realizacji, gdyż opłaty za przejęcie czy realizowanie zobowiązań przez podmiot zewnętrzny zazwyczaj są mniejsze niż opłaty produktowe. Ważnym wyjątkiem są nowe przepisy dotyczące produktów SUP, w myśl których przedsiębiorca jest zobowiązany samodzielnie realizować najważniejsze i najczęściej występujące obowiązki.

Najważniejszym krokiem do zapewnienia zgodności działalności firmy w zakresie przepisów ROP jest zidentyfikowanie obowiązków firmy. W tym celu należy zadać pytanie, czy w związku z prowadzoną działalnością przedsiębiorstwo powinno rozliczać się z wprowadzanych do obrotu produktów oraz produktów w opakowaniach.

W praktyce, odpowiedź często nie jest łatwa i sprawia osobom odpowiedzialnym za ten proces wiele trudności. Największe wyzwanie stanowi konieczność znajomości szeregu przepisów prawnych związanych z każdym rodzajem produktów, zweryfikowanie szczegółowych definicji i skonfrontowanie ich ze stanem prawnym i faktycznym spółki. 

Najczęstsze nieprawidłowości

Głównym i najpoważniejszym błędem popełnianym przez przedsiębiorców jest zaniechanie, czyli brak przeprowadzenia analizy podlegania pod stosowne przepisy związane z ROP. Zdarzają się również sytuacje, w których pracownicy firmy mają przeświadczenie niepoparte żadną
analizą, że firma nie jest zobowiązana do realizacji obowiązków – i tym samym nie podejmują jakichkolwiek działań.

Analiza mająca na celu weryfikację podlegania pod przepisy środowiskowe powinna uwzględniać m.in. profil działalności podmiotu, pozycję w łańcuchu dostaw, przepływy towarów, szczegółowy przegląd produkowanych czy nabywanych wyrobów i towarów, przegląd używanych opakowań. Nawet jeśli obowiązki środowiskowe w przedsiębiorstwie są realizowane od wielu lat, po skontrolowaniu ich faktycznego rozliczania, może okazać się, że sposób realizacji jest nieprawidłowy i/lub niepełny, a co za tym idzie także nieskuteczny. Przykładowymi, najczęściej występującymi nieprawidłowościami mogą być:

• nieprawidłowa identyfikacja i klasyfikacja danych produktów i/lub ich opakowań,
• brak uwzględniania wprowadzonych na polski rynek drogą importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia przez przedsiębiorstwo wyrobów i towarów oraz ich opakowań,
• nierzetelne prowadzenie ewidencji lub brak prowadzenia jej dla wszystkich miejsc prowadzenia działalności, w których powinna być prowadzona,
• nieodliczanie lub bezpodstawne odliczanie z ewidencji produktów wywiezionych z kraju w ciągu tego samego roku kalendarzowego, w którym zostały wprowadzone do obrotu,
• realizacja obowiązków przez niewłaściwy podmiot w grupie/kontrahenta, którzy nie są do tego
uprawnieni,
• błędny lub niepełny wpis w bazie BDO,
• brak lub nieterminowe sporządzanie sprawozdań w bazie BDO,
• brak aktualizacji sposobu rozliczania obowiązków z uwagi na zmiany w działalności spółki, zmiany
przepływów towarów i dokonywanych transakcji, zmiany w prawie.

CAŁA TREŚĆ DOSTĘPNA W "Chemia i Biznes" nr 3/2024

"Chemia i Biznes” to dwumiesięcznik biznesowo-gospodarczy, stworzony z myślą o firmach poszukujących rzetelnej, aktualnej i profesjonalnie przygotowanej informacji na temat rynku chemicznego i sektorów powiązanych.

ROPESGodpadyrecyklingprawoDeloitte