Dobre perspektywy dla wykorzystania soli

• Strona główna
• Artykuły
• Dobre perspektywy dla wykorzystania soli

2015-10-22

Powstałe po eksploatacji soli kawerny stanowią jedne z najbezpieczniejszych podziemnych magazynów ropy naftowej, gazu, wodoru i odpadów niebezpiecznych. Są istotnym elementem dla zabezpieczenia ciągłych dostaw surowców energetycznych. Ich rozwój jest obecnie tematem licznych analiz i debat, w tym sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do spraw energetyki i surowców energetycznych. Chlorek sodu to kluczowy surowiec stosowany w przemyśle chemicznym w ramach produkcji sody kalcynowanej, sody kaustycznej, chloru oraz w przemyśle spożywczym. W zależności od jego przeznaczenia, wysoce zróżnicowane są wymagania jakościowe soli. Przemysł chemiczny potrzebuje soli o wysokiej czystości, z kolei branża spożywcza soli o odpowiedniej zawartości mikroelementów. W obydwu jednak przypadkach podstawowym źródłem soli są złoża pokładowe i wysadowe. Chlorek sodu jest z kolei otrzymywany przez odparowanie wód słonych jezior, wód morskich oraz solanek naturalnych i sztucznych, a także zasolonych wód kopalnianych.

Polski rynek
W latach 2005-2014 krajowe wydobycie soli kamiennej i solanki utrzymywało się na poziomie 3,2-4,2 mln ton rocznie. W minionym roku ze wszystkich złóż uzyskano łącznie 4,19 mln ton soli.

W 2014 roku nastąpił niewielki wzrost wydobycia solanki pozyskanej metodą otworową ze złóż Góra, Mogilno I oraz Mogilno II. Wydobyto z tych miejsc 2,95 mln ton, co było najlepszym rezultatem w ostatnich dziesięciu latach. Stosowano typową metodę wydobywczą, w ramach której solankę uzyskuje się dzięki wprowadzeniu w złoże kolumn rur, a następnie wtłaczaniu wody do jednej z kolumn, co powoduje wypływanie solanki z drugiej.

Pomimo dobrego rezultatu odnotowanego dla solanki, wydobycie soli kamiennej spadło w Polsce w 2014 r. o ponad 5% do poziomu 1,24 mln ton. Najwyraźniej zmniejszyło się wydobycie pochodzące ze złoża Mechelinki (27,7% mniej niż w 2013 r.) i wyniosło 469 tys. ton soli. Z kolei w kopalni soli Kłodawa wydobyto o 22,7% surowca mniej niż w 2013 r. – łącznie było to 477 tys. ton soli. W ubiegłym roku zaprzestano ponadto urabiania zasobów ze złoża soli Sieroszowice, a dla przeciwwagi pod koniec 2013 r. udostępniono złoże Bądzów, z którego wydobyto 294 tys. ton. Sól ze złoża Mechelinki, w postaci solanki, w całości zrzucana jest do Zatoki Puckiej. Od 2009 r. zrzucono do Zatoki 9,3 mln m³ solanki.

W wyniku takich działań rybacy coraz częściej alarmują o spadku połowów na tym właśnie akwenie. Część naukowców wiąże ten problem właśnie ze zrzutem solanki. Badania przeprowadzone przez Instytut Budownictwa Wodnego PAN oraz Instytut Morski w Gdańsku nie potwierdziły jednak wpływu zrzucanej solanki na zasolenie wód tego rejonu.

Wykorzystanie solanki
Produkcja solanki, jako ważnego surowca dla przemysłu chemicznego, nieznacznie tylko różni się od wydobycia i od dziesięciu już lat utrzymuje się na stabilnym poziomie 2,5-2,9 mln ton rocznie. W ubiegłym roku wyprodukowano 2,7 mln ton solanki. Głównym jej producentem są Inowrocławskie Kopalnie Soli „Solino” (IKS Solino), odgrywające bardzo ważną rolę w strukturze Grupy Kapitałowej Orlen. W 2011 r. płocki koncern, będąc już większościowym akcjonariuszem IKS Solino (70,54% akcji), kupił od Skarbu Państwa kolejnych 25,20% akcji kopalni za kwotę 26,68 mln zł. Rok później odkupił od mniejszościowych udziałowców pozostałe akcje inowrocławskiej spółki. Kopalnia soli, oprócz wydobycia solanki, zajmuje się także prowadzeniem podziemnych magazynów ropy i paliw oraz konfekcjonowaniem soli. Jest producentem tabletek solnych Solaqua do uzdatniania lub zmiękczania wody, soli do zmywarek, soli spożywczej, mieszanki peklującej z dodatkiem azotynu sodu, soli paszowej, soli drogowej, a także soli odpadowej.

Ulokowana na Kujawach kopalnia za pomocą sieci zautomatyzowanych rurociągów dostarcza solankę do zakładów znajdujących się w tym samym regionie. Jej głównymi odbiorcami są należące do CIECH Soda Polska zakłady w Janikowie, zużywające solankę do produkcji sody kalcynowanej i soli warzonej oraz zakłady w Inowrocławiu produkujące sodę kalcynowaną.

Zakłady w Janikowie próżniowo odparowują solankę do momentu uzyskania soli mokrej, która jest następnie poddawana dalszemu osuszaniu gorącym powietrzem lub sprzedawana zakładom przemysłowym jako produkt końcowy (tzw. sól elektrolityczna), w tym także do IKS Solino do dalszej obróbki. W wyniku osuszania powstaje sól warzona, która należy do kluczowych produktów Grupy CIECH. W przemyśle chemicznym jest ona stosowana w elektrolizie i produkcji detergentów oraz barwników, służy do uzdatniania i zmiękczania wody. Ponadto sięga się po nią w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.

Grupa CIECH jest największym polskim producentem soli warzonej ze zdolnościami produkcyjnymi na poziomie 590 tys. ton rocznie, a jej udział w rodzimym rynku soli warzonej wynosi ok. 67%. Sól warzoną dostarczają również warzelnie w Wieliczce i Dębieńsku.

Z eksploatowanych przez Inowrocławskie Kopalnie Soli “Solino” złóż Góra i Mogilno solanka jest dostarczana także podziemnym rurociągiem do Zakładów Azotowych Anwil we Włocławku. Uzyskany w procesie elektrolizy solanki chlor stosuje się do wytwarzania chlorku winylu, a następnie w procesie polimeryzacji polichlorku winylu.

Drugim produktem elektrolizy solanki jest soda kaustyczna. Anwil jest również producentem soli wypadowej. Jest to zanieczyszczony chlorek sodu powstający jako produkt uboczny w procesie elektrolizy solanki. Sól wypadowa stosowana jest w przemyśle chemicznym i energetycznym, a także wykorzystywana do produkcji barwników i do zimowego utrzymania dróg. Solanka z kopalni Solino jest także transportowana do odbiorców za pomocą cystern.

Drugim producentem sody kaustycznej i chloru w Polsce jest PCC Rokita. Zużycie solanki do produkcji sody kalcynowanej i soli warzonej od kilku lat sukcesywnie wzrasta. W 2012 r. ok. 64% uzyskanej solanki zużyto do produkcji sody kalcynowanej. Udział solanki na pozostałe produkty chemiczne (w tym głównie do wytwarzania chloru i sody kaustycznej) spadł o 9% w porównaniu z 2009 r. Ukończenie nowych inwestycji w rozbudowę instalacji sody kalcynowanej i kaustycznej zmieni w najbliższym czasie ten udział.

Wykorzystanie soli kamiennej
Sól kamienna wydobywana jest obecnie w Polsce w dwóch miejscach: w Kopalni Soli „Kłodawa”, gdzie eksploatacja złoża odbywa się tradycyjną metodą górniczą z zastosowaniem komorowego systemu eksploatacji i urabiania skał materiałami wybuchowymi oraz w Zakładach Górniczych „Polkowice-Sieroszowice”, spółki zależnej KGHM Polska Miedź, gdzie stosuje się mechaniczne urabianie skał kombajnem. Sól kamienna, podobnie jak sól warzona, stosowana jest przede wszystkim w przemyśle chemicznym, spożywczym, energetyce cieplnej, farmacji, metalurgii, gospodarce hodowlanej, drogownictwie.

Produkcja soli kamiennej zanotowała w ubiegłym roku znaczący spadek i wyniosła 763,1 tys. ton. Jest od pewnego czasu sól kamienna coraz bardziej wypierana przez sól warzoną. Już tylko w drogownictwie jest ona, z uwagi na niską cenę, najczęściej wybieranym surowcem. Służy tam jako środek do rozmrażania i zwalczania oblodzenia na zimowych drogach, pomimo że negatywnie wpływa na środowisko naturalne oraz elementy infrastruktury drogowej. Ponadto przyspiesza korozję podwozi i karoserii samochodów. Poziom jej zużycia zależy od warunków pogodowych w danym sezonie zimowym.

CIECHprzemysł chemicznychlorek soduIKS Solinosól