Bez mikroplastików – aktualny przegląd legislacji

• Strona główna
• Artykuły
• Bez mikroplastików – aktualny przegląd legislacji

2020-10-19  / Autor: Monika Krzyżostan, Instytut Badań Kosmetyków Dr Koziej

Polimery należące do mikroplastików to bardzo długa lista, licząca około 520 związków, z czego szacuje się, że około 100 wykorzystywanych jest w kosmetykach. Jaką rolę pełnią te surowce, w jaki sposób oddziałują na środowisko oraz jak obecnie wyglądają ograniczenia dotyczące ich zastosowania w przemyśle kosmetycznym?

Dlaczego mikroplastiki są niebezpieczne?

Na początek warto zaznaczyć, że mikroplastiki są niebezpieczne dla środowiska, a nie dla skóry. Zanieczyszczenia środowiska plastikiem nie wynikają tylko z używania tworzywowych opakowań. W recepturach kosmetyków można znaleźć polimery zwane mikroplastikami. Najbardziej powszechne były kiedyś mikrogranulki polietylenu, używane jako drobinki peelingujące w produktach spłukiwalnych. Substancje te niezatrzymane przez filtry podczas procesu uzdatniania wody trafiały do rzek, a następnie do mórz i oceanów, gdzie rozpoczynał się cały łańcuch niekorzystnego oddziaływania na środowisko. Po pierwsze, były one połykane przez morskie zwierzęta i kumulowały się w mięsie ryb, skorupiaków i mięczaków, które z kolei zjadał człowiek. Cząstki mikroplastików mogły kumulować się w organizmie ludzkim nie tylko poprzez konsumpcję ryb, ale również picie skażonej wody. Ponadto, mikrogranulki adsorbują na swej powierzchni inne toksyczne substancje, jak ftalany, bisfenol A, metylortęć, DDT, a także bakterie i wirusy groźne dla organizmów wodnych. Przemysł kosmetyczny dobrowolnie zgodził się na wycofanie z użytku polietylenu do 2020 roku. Został on zastąpiony głównie metylocelulozą pochodzenia naturalnego.

Jak zdefiniować mikroplastik obecny w produktach kosmetycznych?

Komisja Europejska nie podała definicji mikroplastiku, natomiast zwróciła się do Europejskiej Agencji Chemikaliów o ocenę dowodów naukowych zgodnie z procedurami REACH, dotyczącymi ograniczeń w odniesieniu do substancji, które stanowią zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzi. Efektem pracy ECHA mają być działania regulacyjne na szczeblu UE w zakresie celowego dodawania mikrodrobin plastiku do różnych rodzajów produktów. W ramach innego projektu Komisji Europejskiej badane są pozostałe możliwości ograniczania uwalniania mikrodrobin plastiku w środowisku wodnym.

W styczniu 2019 roku, po rocznych badaniach, ECHA opublikowała długo oczekiwaną propozycję ograniczeń stosowania mikroplastików celowo dodawanych do produktów kosmetycznych. W zaproponowanym aneksie do załącznika XV Rozporządzenia REACH znalazła się m.in. definicja mikroplastiku. Zgodnie z zaproponowaną definicją, mikroplastik oznacza materiał składający się z cząstek stałych zawierających polimer, do których mogły zostać włączone dodatki lub inne substancje, i gdzie ≥ 1% wag./wag. cząstek ma wszystkie wymiary 1 nm ≤ x ≤ 5 mm lub, dla włókien, długość 3 nm ≤ x ≤ 15 mm i stosunek długości do średnicy >3. W dokumencie znalazła się również lista 19 polimerów zaliczanych do mikroplastików i stosowanych w kosmetykach. Mikroplastiki te używane są zarówno w kosmetykach zmywalnych oraz niezmywalnych, głównie w pastach do zębów, peelingach pod prysznic, szamponach, cieniach do powiek, eyelinerach, a także emulsjach. Spełniają różnorodne funkcje, m.in. złuszczające, zagęszczające, teksturotwórcze, nadają opalescencję, zabielają masę kosmetyczną, nadają gładkie i jedwabiste odczucia aplikacyjne lub rozświetlający efekt na skórze. Mogą również wchodzić w skład otoczek nośników substancji aktywnych, lub być stosowane jako brokat w kosmetykach do makijażu.

W przypadku kosmetyków niektóre polimery podlegają wyłączeniu (wyłączenia 4a i 4b), co oznacza, że nie będą ograniczone w stosowaniu, ale ich ilości wprowadzane na rynek będą musiały być zgłaszane do ECHA. Wyłączenie 4a dotyczy substancji lub mieszanin zawierających mikroplastyczne tworzywa sztuczne wykorzystywane do zastosowań przemysłowych, np. produkcji opakowań. Natomiast wyłączenie 5b odnosi się do substancji, które w postaci surowca spełniają definicję mikroplastiku, ale ze względu na trwałą modyfikację ich właściwości fizycznych w gotowym produkcie tracą te cechy, co kwalifikuje je do wyłączenia z zakresu definicji.

Konsultacje społeczne

W odpowiedzi na zaproponowane ograniczenia dotyczące stosowania mikroplastików celowo dodawanych do produktów przeprowadzono konsultacje społeczne, które w sektorze kosmetycznym dotyczyły producentów i dostawców surowców oraz producentów kosmetyków. Konsultacje trwały od 20 marca do 20 września ubiegłego roku. Dotyczyły analizy zaproponowanego zakresu ograniczeń w stosowaniu mikroplastików w kosmetykach oraz związanych z nim zagrożeń i ryzyka, a także podsumowania kosztów i oceny rzeczywistych korzyści. Analiza ryzyka była przeprowadzana przez producentów surowców w oparciu o drzewko decyzyjne i przygotowany przez ECHA przewodnik.

CAŁY ARTYKUŁ DOSTĘPNY JEST W NR 3/2020 KWARTALNIKA "CHEMIA I BIZNES. RYNEK KOSMETYCZNY I CHEMII GOSPODARCZEJ". ZAPRASZAMY