Behawioralne aspekty stosowania produktów promieniochronnych

• Strona główna
• Artykuły
• Behawioralne aspekty stosowania produktów promieniochronnych

2017-01-14  / Autor: Brian Diffey

Chociaż głównym celem korzystania z takich preparatów jest obniżenie poziomu promieniowania ultrafioletowego, które dociera do naskórka, rzeczywistymi przyczynami ich stosowania są: obniżenie ryzyka zachorowania na raka skóry, zapobieganie oparzeniom słonecznym, wspomaganie opalania poprzez uniknięcie poparzeń, ochrona skóry przed fotostarzeniem, umożliwienie wykonywania zajęć na świeżym powietrzu lub po prostu chęć spełnienia oczekiwań innych osób. Z wyjątkiem ludzi, którzy używają środków promieniochronnych jako elementu codziennej pielęgnacji skóry, stosowanie takich preparatów (podobnie jak inne zachowania związane z przebywaniem na słońcu) jest raczej okazjonalne niż codzienne.

Przypadkowe i celowe wystawienie na działanie słońca
Można wyróżnić dwa typy ekspozycji na słońce, w czasie których na nieosłonięte części ciała można nałożyć produkt promieniochronny: rekreacyjny (celowy) i nierekreacyjny (przypadkowy).

Przypadkowe wystawienie na działanie promieni słonecznych zazwyczaj ma miejsce podczas codziennych czynności, bez zamiaru opalenia się, przebywania na słońcu lub uprawiania sportu na świeżym powietrzu. Przy typie przypadkowym odkryte części ciała to zazwyczaj twarz, uszy, szyja i dłonie. Przedramiona i nogi (zwłaszcza u kobiet) także mogą być nieosłonięte, ale tułów jest odkryty bardzo rzadko.

Przeprowadzono losowe próby, aby zbadać zdolność środków promieniochronnych do zapobiegnięcia zarówno łagodnym, jak i poważnym zmianom skórnym spowodowanym przez słońce. Były one przeprowadzane w sytuacjach przypadkowej ekspozycji na słońce przy preparacie nałożonym na twarz, uszy, szyję i dłonie.

Celowe wystawienie na działanie promieni słonecznych ma na celu opalenie się lub uprawianie sportu na świeżym powietrzu. W czasie celowego wystawienia na słońce znaczne części tułowia i kończyn są odkryte. Najczęstszym zachowaniem celowym jest opalanie. Losowy test, badający wpływ korzystania ze środków promieniochronnych o różnych wskaźnikach ochrony przeciwsłonecznej (SPF) w czasie wystawienia na działanie promieni słonecznych, był przeprowadzony w sytuacjach zaliczających się do typu celowego.

Dlaczego ludzie używają (lub nie używają) produktów promieniochronnych?
W ankietach badających opinie ludzi na temat zmniejszania ryzyka zachorowania na raka skóry, sposobem uważanym za bardzo ważny przez niemal wszystkich było korzystanie ze środków promieniochronnych. Inne sposoby, o które pytano, obejmowały unikanie przebywania na słońcu w południe, przebywanie w cieniu, noszenie kapelusza z szerokim rondem i odzieży osłaniającej skórę. Ankietowani jednakże uważali je za mniej ważne.

Najpowszechniejszym powodem, dla którego ludzie używają preparatów promieniochronnych jest ochrona przed poparzeniami. Inne podawane powody obejmują:

• znajomość zagrożeń płynących z przebywania na słońcu,
• postrzeganie siebie jako szczególnie narażonych na raka skóry,
• znajomość osób chorujących na raka skóry,
• ochrona przed starzeniem i zmarszczkami,
• wydłużenie czasu możliwego przebywania na słońcu,
• przechodzenie raka skóry w przeszłości.

Nie można zapominać, że wiele osób nie używa produktów słonecznych regularnie lub wcale, a powody, którymi się kierują to m.in.:

• posiadanie typu skóry, który niełatwo ulega poparzeniom,
• posiadanie opalenizny "ochronnej",
• nakładanie środka zajmuje zbyt wiele czasu,
• zbyt rzadkie przebywanie na słońcu, by używanie preparatów było uzasadnione,
• uciążliwe w nakładaniu i tłuste preparaty,
• preparaty dające uczucie ciepła i spocenia,
• wysoka cena,
• opóźnienie w uzyskaniu pożądanej
• opalenizny,
• korzystanie z innych sposobów na ochronę przed słońcem,
• zapominanie.

Kto korzysta ze środków promieniochronnych?
Występuje znaczne zróżnicowanie w zastosowaniu produktów promieniochronnych pomiędzy populacjami białych ludzi w zależności od ich naturalnej podatności na słońce, statusu społeczno-gospodarczego, częstotliwości narażenia na promienie słoneczne, nawyków wakacyjnych, postrzegania ryzyka związanego ze stosowaniem (lub nie) produktów i siły nasłonecznienia.

Chociaż w ponad 100 badaniach wykazano przewagę stosowania preparatów promieniochronnych, nie korzystano z żadnego standardu metrycznego do określenia konkretnej liczby, a w wielu badaniach gromadzących dane na temat korzystania z takich produktów, nie były one określane osobno od innych wskaźników ochrony przeciwsłonecznej, do których dodawano przewagę stosowania środków przeciwsłonecznych. Wynika stąd znaczne zróżnicowanie sposobu zbierania danych. Ze względu na tę niejednorodność pomiary sumaryczne należy traktować z rozwagą.

Jedynie w kilku badaniach podjęto próbę prospektywnej oceny rzeczywistych schematów stosowania preparatów przeciwsłonecznych. Większość danych dotyczących korzystania z nich pochodzi z analizy odpowiedzi konsumentów na pytanie: Czy przebywając na słońcu, korzysta Pani/Pan z produktów promieniochronnych?

W niektórych badaniach wskaźnik rozpowszechnienia sprawdzano w określonym punkcie czasowym: na przykład osobom na plaży zadawano pytanie: Czy używasz teraz kremu z filtrem? W ankiecie telefonicznej pytano natomiast: Czy używałeś/aś kremu z filtrem wczoraj pomiędzy godz. 11:00 a 15:00? Często zadawane jest pytanie na temat zwyczajowego korzystania ze środków przeciwsłonecznych, np. Jak często używają Państwo w lecie kremu z filtrem, gdy przebywają Państwo poza domem?

We wszystkich badaniach, które ujmowały różnicę płci, korzystanie było powszechniejsze wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Kolejną cechą jest podobieństwo odnotowanego korzystania z preparatów w zależności od badanych grup wiekowych. We wszystkich badaniach porównujących używanie takich środków u dzieci i u dorosłych, stosowanie u dzieci było powszechniejsze. Nie jest zaskoczeniem, że preparaty przeciwsłoneczne są używane częściej w czasie celowego przebywania na słońcu, np. na plaży, a powszechność ich zwyczajowego stosowania jest znacznie większa niż w innych sytuacjach, np. w pracy lub w czasie przebywania na słońcu w weekend.

Stosowanie produktów promieniochronnych przez dorosłych i nastolatków
Australijczycy najdłużej prowadzą zapisy stosowania preparatów przeciwsłonecznych. Badania przeprowadzone w 1984 r. w Australii Zachodniej i na innych terytoriach wykazały, że około połowa dorosłych korzysta ze środków przeciwsłonecznych. W latach 90. odsetek wzrósł do ponad 70%, przy uwzględnieniu zarówno celowego, jak i przypadkowego przebywania na słońcu, chociaż najnowsze dane (ankiety Australijskiej Rady ds. Zwalczania Chorób Nowotworowych dotyczące ochrony przeciwsłonecznej) wskazują, że wskaźnik korzystania z produktów przeciwsłonecznych w okresie letnim uległ obniżeniu. W trzech okresach letnich (2003/2004, 2006/2007 oraz 2010/2011) przeprowadzono krajową, przekrojową ankietę dotyczącą zachowań australijskich nastolatków (12-17 lat) i dorosłych (18-69 lat) w zakresie weekendowej ochrony przeciwsłonecznej. Około 1/3 respondentów (zakres 33-37%), zarówno dorosłych, jak i nastolatków, zgłosiło korzystanie ze środków promieniochronnych w poprzedni weekend, bez zmian w ciągu tego siedmioletniego okresu. Podobne rezultaty uzyskano w USA, gdzie wskaźnik korzystania z takich preparatów wzrósł jedynie nieznacznie (z 29% w 1992 r. do 32% w 2008 r.).

W USA, w 1992 r. przeprowadzono ogólnokrajową ankietę zdrowotną (NHIS), wraz z suplementem dotyczącym kontroli nowotworów, która wykazała, że 32% spośród 10048 białych dorosłych respondentów odpowiedziało, że jest "bardzo prawdopodobne", a 23%, że jest "raczej prawdopodobne", że użyłoby preparatu promieniochronnego, będąc na świeżym powietrzu w słoneczny dzień przez ponad godzinę. Kobiety częściej odpowiadały "bardzo prawdopodobne" (21,7% mężczyzn i 41% kobiet).

Podobne rezultaty uzyskano w ogólnokrajowej ankiecie trendów dotyczącej zdrowia (HINTS) przeprowadzonej w USA, która wykazała, że 3 na 10 osób dorosłych zwyczajowo (przez większość czasu, często lub zawsze) stosuje produkty promieniochronne.

Z ankiety przeprowadzonej wśród 288 dorosłych osób (liczba kobiet = 186) w północnozachodniej Anglii uzyskano rezultaty mówiące, że 35% kobiet i jedynie 8% mężczyzn regularnie stosuje preparaty przeciwsłoneczne. Około połowa osób obu płci poddanych badaniu oceniła samych siebie jako "użytkowników okazjonalnych", a 22% wszystkich badanych przyznało, że nigdy wcześniej nie korzystało ze środków przeciwsłonecznych.

Badanie przeprowadzone w Irlandii Północnej dotyczące działań zapobiegawczych w latach 2000-2008 wykazało, że użycie środków przeciwsłonecznych było wyższe (ok. 70%) niż w wielu innych badaniach, w których około 1/3 respondentów zgłaszała korzystanie z takich produktów. Wskaźnik korzystania z preparatów promieniochronnych pozostał taki sam na przestrzeni ośmiu lat, a osobami korzystającymi z nich częściej są młode kobiety, osoby, które podjęły płatne zatrudnienie oraz osoby posiadające wyższe wykształcenie. Wskaźnik użycia produktów promieniochronnych zwiększa się także wraz ze wzrostem statusu społeczno-gospodarczego.

Preparaty przeciwsłoneczne są też powszechne wśród populacji innych niż białe. Ankieta przeprowadzona w 1989 r. w Japonii wykazała, że 41% dorosłych używa takich produktów, a badanie przeprowadzone w USA wskazało, że używa ich około 40% Amerykanów z populacji innych niż czarne i białe.

Stosowanie produktów u dzieci
We wszystkich populacjach osób białych, dzieci poniżej 12 roku życia są najczęstszymi użytkownikami produktów przeciwsłonecznych. Od 55% do 95% dorosłych zgłasza ich nakładanie na skórę swoich dzieci. Badanie przeprowadzone w USA dotyczące stosowania zabezpieczeń przed słońcem przez dorosłych u swoich dzieci wykazało, że połowa ankietowanych rodziców zastosowała produkty promieniochronne u swoich dzieci w tygodniu poprzedzającym badanie; 24% rodziców nigdy nie stosowało takich rozwiązań. Najczęściej preparaty ochronne były nakładane na twarz (91%), przy czym większość rodziców wmasowywała je jedynie w części ciała nie osłonięte przez ubranie (82%). Najczęściej pomijane były uszy i szyja (15%), stopy (12%) i nogi (9%). Spośród osób używających produktów promieniochronnych 96% korzystało z preparatów o wskaźniku SPF wynoszącym co najmniej 15.

Na pytanie "Czy jak twoje dziecko było na słońcu w lecie przez 30 minut lub dłużej pomiędzy godz. 11:00 a 16:00, to używało produktów przeciwsłonecznych o wskaźniku SPF15+ na twarz i/lub ciało?", ponad 86% kanadyjskich rodziców odpowiedziało twierdząco dla dzieci w wieku 1-5 lat, i odpowiednio 66% i 54% dla dzieci w wieku 6-9 i 10-12 lat. Nie ma dowodów na różnicę w stosowaniu produktów ochronnych w zależności od płci dzieci.

CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 4/2016 KWARTALNIKA "CHEMIA I BIZNES. RYNEK KOSMETYCZNY I CHEMII GOSPODARCZEJ". ZAPRASZAMY.

przemysł kosmetycznykosmetykiprodukty promieniochronne