Alarm dla UE: branża tworzyw apeluje o reformy w obliczu deindustrializacji

• Strona główna
• Artykuły
• Alarm dla UE: branża tworzyw apeluje o reformy w obliczu deindustrializacji

2025-09-30

W liście do Ursuli von der Leyen, przewodniczącej Komisji Europejskiej, branżowe organizacje, m.in. Plastics Europe, European Plastics Converters, European Waste Management Association, EUMEPS, Vinyl Plus i inne, zwracają się z żądaniem o pilne reformy. Podkreślają, że bez zdecydowanych działań grozi deindustrializacja, zamknięcia zakładów i utrata przywództwa w dziedzinie cyrkularności oraz tworzenia zielonych miejsc pracy. Trwający głęboki kryzys przemysłowy zagraża celom cyrkularności, autonomii strategicznej i zielonym innowacjom Unii Europejskiej.

Według danych przytoczonych w liście, produkcja tworzyw w Europie spadła o 13,3% w latach 2018–2022, a w 2023 r. odnotowano dalszy spadek o 8,3%. Jeśli ten trend się utrzyma, poziom produkcji może wrócić do wartości z roku 2000, mimo rosnącego zużycia polimerów. Dodatkowo, w 2023 r. tempo wzrostu zdolności recyklingowych było najniższe od lat, a w wielu krajach członkowskich doszło do fali zamknięć instalacji. Sytuację pogarszają rosnące koszty energii, niepewność prawna, fragmentacja regulacyjna i rosnąca konkurencja globalna. Nadchodzące ograniczenia eksportu odpadów tworzyw poza UE zwiększą presję na rozwój wewnętrznego rynku recyklingu.

Branża proponuje zestaw strategicznych rekomendacji, które mają kształtować przyszłą agendę UE, wzmacniając konkurencyjność przemysłu, odporność łańcuchów dostaw oraz zrównoważoną, cyrkularną i innowacyjną gospodarkę plastików. Rekomendacje te opierają się na ambitnej realizacji Clean Industrial Deal oraz ustawy o gospodarce cyrkularnej (Circular Economy Act). Oto kluczowe punkty:

1. Przywrócenie uczciwej konkurencji – promocja cyrkularnych tworzyw produkowanych w UE

Bez wsparcia dla wysokiej jakości tworzyw produkowanych w Europie nie uda się osiągnąć przejścia na gospodarkę cyrkularną. Branża domaga się wprowadzenia mirror measures (miar lustrzanych) na import recyklowanych polimerów i produktów tworzywowych (gotowych lub półproduktów) lub równoważnych mechanizmów, by wyrównać warunki gry. Konieczne jest też zwiększenie zachęt dla infrastruktury zbierania i sortowania odpadów, inwestycje w recykling UE poprzez eksplorację zielonego VAT i premie w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta, zapewnienie wysokich standardów jakości, ujednolicenie kryteriów projektowania pod kątem recyklingu oraz reforma zamówień publicznych na korzyść europejskich recyklatów.

Istotne jest też ograniczenie spalania i składowania odpadów tworzyw, które wyjmują je z obiegu cyrkularnego.

2. Obniżenie kosztów energii – wzmocnienie cyrkularnych tworzyw w globalnej konkurencji

Potrzebne są silniejsze powiązania między polityką cyrkularną a klimatyczną, w tym kompleksowy pakiet wsparcia dla branży plastików. Procesy recyklingu, masterbatching, compounding i przetwarzania powinny kwalifikować się do środków przewidzianych w Net-Zero Industry Act (NZIA), Critical Infrastructure Security and Resilience Act (CISAF), Industrial Decarbonisation Accelerator Act (IDAA) oraz wytycznych dotyczących pomocy państwa w dziedzinie klimatu, energii i środowiska (CEEAG), typowych dla branż energochłonnych. Przemysł tworzyw musi korzystać z tanich schematów energetycznych, ulg podatkowych i funduszy opartych na emisjach, by zachować konkurencyjność.

Pilnie potrzebna jest pomoc państwa, w tym operacyjna, z alokacją zasobów skupioną na oszczędnościach CO₂, efektywności zasobowej i cyrkularności, z dostępem dla MŚP i istniejących firm.

Dochody z tworzyw, takie jak te z ETS (system handlu emisjami) i własnego zasobu plastików, powinny być reinwestowane w specjalny fundusz w ramach Funduszu Konkurencyjności, wspierając cyrkularność branży, w tym gospodarkę odpadami.

3. Zamknięcie luk w weryfikacji i egzekwowaniu

Silne egzekwowanie zaczyna się od odpowiednio wyposażonych i obsadzonych władz, w tym celnych, ujednoliconych zasad i konsekwentnego nadzoru rynku. Krajowe organy powinny korzystać z szkoleń, dialogu z branżą i cyfrowych narzędzi traceability. Konieczne są oddzielne kody celne dla surowców i produktów opartych na paliwach kopalnych oraz dla tych nieopartych na nich (bio-based, recyklowanych i z wychwyconego węgla), harmonizowany harmonogram weryfikacji UE oraz uproszczona certyfikacja trzeciej strony do wykrywania niezgodnych importów.

Nadzór nad deklaracjami zawartości recyklowanej, zgodnością z prawem dotyczącym materiałów kontaktujących się z żywnością oraz egzekwowaniem REACH (rozporządzenie chemiczne) musi równo dotyczyć importów, wsparty solidnymi standardami śledzenia i metodami testowymi.

4. Walka z fragmentacją – wdrożenie i egzekwowanie prawa UE

Konsekwentne i ujednolicone wdrażanie oraz egzekwowanie prawa UE w krajach członkowskich jest kluczowe. Obejmuje to ścisłe egzekwowanie celów zawartości recyklowanej, wsparte certyfikacją trzeciej strony i jasnymi karami. Potrzebna jest jasność prawna i spójna interpretacja zasad, by zwiększyć zaufanie inwestorów, oraz redukcja biurokracji poprzez uproszczenie procedur pozwoleniowych i raportowych. Wymagane są ujednolicone audyty zgodności i unijne kryteria End-of-Waste, by skalować rozwiązania cyrkularne na jednolitym rynku.

Na przykład w przypadku materiałów kontaktujących się z żywnością Komisja musi zwiększyć zasoby, by zapewnić wystarczającą podaż bezpiecznych recyklowanych tworzyw – poprzez audyty władz kompetentnych, ukończenie rejestru unijnego i przyspieszenie zatwierdzania nowych technologii.

5. Przełamanie impasu – katalizowanie innowacji i inwestycji prywatnych

Osiągnięcie cyrkularności na dużą skalę wymaga ukierunkowanego wsparcia dla przełomowych technologii, tworzenia środowiska regulacyjnego, które zmniejsza ryzyko inwestycji i przyspiesza innowacje, jednocześnie wspierając istniejące moce. Kluczowe jest rozwijanie efektywnych systemów zbierania, skalowanie technologii sortowania i separacji oraz wspieranie wszystkich technologii recyklingu, z priorytetem dla najbardziej zrównoważonych.

By odblokować inwestycje i zbudować zjednoczony, konkurencyjny rynek cyrkularnych plastików, UE musi wzmocnić koordynację, ujednolicić zasady recyklingu i substancji oraz wyjaśnić zarządzanie na poziomie państw członkowskich.

6. Wzmocnienie rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla uczciwego rynku cyrkularnego

Zwiększona harmonizacja unijnych zasad ROP, definicji i opłat ekomodulowanych jest niezbędna, by uniknąć fragmentacji rynku i zapewnić uczciwą konkurencję. ROP powinna adresować błędy rynku, nagradzać projektowanie pod kątem recyklingu i zawartość recyklowaną poprzez neutralne materiałowo, bardziej ujednolicone wymagania i kryteria.

Strategiczne zarządzanie powinno obejmować pełną reprezentację łańcucha wartości, np. poprzez radę doradczą. Operacyjne zarządzanie organizacjami odpowiedzialnymi za producentów (PRO) powinno być niezależne. Należy zapobiegać konkurencji opartej na opłatach, która mogłaby zachęcać do minimalnej zgodności.

W liście podkreślono, że UE stoi przed kluczowym wyborem: albo pilnie wzmocni egzekwowanie, ukierunkowane inwestycje i uczciwą konkurencję, albo wizja cyrkularnej gospodarki tworzyw w Europie nie zostanie zrealizowana. Rekomendacje te nie są tylko mapą drogową, ale warunkiem wstępnym przekształcenia obecnych wyzwań w odporną, konkurencyjną i naprawdę cyrkularną gospodarkę plastików, która wzmocni bazę przemysłową i autonomiczną pozycję strategiczną Europy.

tworzywa sztuczneprawoodpadyrecyklingGOZ