Problemy gospodarki nawozowej w Polsce

• Strona główna
• Artykuły
• Problemy gospodarki nawozowej w Polsce

2016-01-13

Oddziaływanie nawozów na wielkość i jakość plonów roślin oraz wskaźniki żyzności gleb uzależniona jest od rodzaju nawozu, wielkości dawek nawozów oraz wprowadzenia do gleb nawozów i stosowania dolistnych roztworów w optymalnych terminach. Wielkość dawek należy ustalić w ten sposób, aby rośliny dysponowały optymalną ilością składników pokarmowych w poszczególnych fazach swego wzrostu i rozwoju. Duże znaczenie ma w tym względzie optymalny dobór ilości składników pokarmowych i form związków chemicznych dla poszczególnych grup roślin. Ustalając wielkości dawek nawozów należy wziąć także pod  uwagę możliwości strat składników pokarmowych na skutek wypłukania niektórych związków chemicznych poza strefę korzeniową roślin. Przeanalizować trzeba ponadto potrzeby pokarmowe roślin i potrzeby nawozowe gleb.

W ocenie prof. Krzywego, przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce po1990 r. spowodowały wystąpienie wielu problemów w gospodarce nawozowej. W pierwszym rzędzie wymienia on zmniejszenie pogłowia zwierząt w gospodarstwach rolnych, co wiąże się ze  zmniejszeniem produkcji nawozów naturalnych. Zmniejszyły się dawki tych nawozów lub też w ogóle odstąpiono od ich stosowania. Innych wyróżnikiem ostatniego ćwierćwiecza są rosnące ceny surowców do produkcji nawozów mineralnych, które spowodowały wzrost cen nawozów. Jeszcze inny problem to zaniedbania w stosowaniu nawozów wapniowych odkwaszających gleby. Doprowadziło to do sytuacji, w której obecnie mamy w naszym kraju powyżej 50% gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych. Tymczasem w glebach kwaśnych niektóre składniki pokarmowe dla roślin przechodzą z form przyswajalnych w formy nieprzyswajalne (np. fosfor). Co więcej w glebach kwaśnych mogą uaktywniać się niektóre metale ciężkie (Cd, Ni, Pb), które z form nierozpuszczalnych przechodzą w rozpuszczalne i mogą być pobierane przez rośliny. W ten sposób obniża się jakość plonów roślin, a w drastycznych wypadkach się one zmniejszają. Ponadto lansowane na szeroką skalę działania proekologiczne zmniejszyły zawartości niektórych pierwiastków w glebach.

- Przykładowo zastosowanie różnego rodzaju filtrów na emitorach fabrycznych spowodowało  bardzo wyraźne zmniejszenie się zawartości siarki w glebach. Według Międzynarodowego Instytutu Siarkowego, gleby polskie i europejskie charakteryzują się niedoborem tego makroskładnika. Z wielu badań wynika, że siarka współdziała ściśle z azotem w kształtowaniu wielkości i jakości plonów roślin. Rośliny muszą pobrać z gleb azot i siarkę w ściśle określonych proporcjach. Gwarantuje to uzyskanie plonów roślin o bardzo dobrej jakości. Obecnie uważa się, że siarka jest czwartym makroskładnikiem po azocie, fosforze i  potasie wpływającym na wielkość i jakość plonów roślin, a także oddziałującym na wskaźniki żyzności gleb. Jeszcze kilkanaście lat temu producenci nawozów mineralnych nie wykazywali obecności siarki w wytwarzanych nawozach. Obecnie większość nawozów mineralnych według producentów zawiera siarkę - mówi prof. Edward Krzywy.

Naukowiec zwraca także uwagę na fakt, iż uprawa roślin co roku na tym samym stanowisku (polu), a także uprawa roślin przeznaczonych na cele energetyczne, bez dokładnego określenia zasad stosowania nawozów, może doprowadzić do ujemnego bilansu składników pokarmowych dla roślin w glebach. Może nastąpić zmniejszenie żyzności  gleb, a następnie ich urodzajności. Prof. Krzywy dodaje, iż wiele nawozów mineralnych o podobnym składzie rzeczowym, a także składzie chemicznym różnie oddziałuje na wielkość i jakość plonów roślin oraz wskaźniki żyzności gleb. Może być to spowodowane wpływem innych pierwiastków i ich związków chemicznych zawartych w surowcach i materiałach uzupełniających dodawanych do masy nawozowej w trakcie prowadzenia procesów technologicznych.

W ocenie naukowca, do tej pory nie prowadzono kompleksowych badań na zawartość wszystkich pierwiastków występujących w roślinach i ich związków  występujących w surowcach, materiałach uzupełniających i wytworzonych nawozach mineralnych. Brak jest też kompleksowego opracowania dotyczącego składu rzeczowego i chemicznego nawozów wytworzonych przez różnych producentów. Zazwyczaj dostępne są tylko opracowania dotyczące składu chemicznego i działania na żyzność i urodzajność gleb przez poszczególnych producentów. Ta sytuacja spowodowała dynamiczny rozwój badań dotyczących poszukiwań nowych, tanich i bezpiecznych dla środowiska surowców i technologii wytwarzania nawozów.

Profesor Krzywy zwraca także uwagę na fakt, iż następuje wykorzystanie do produkcji nawozów wielu produktów odpadowych z przemysłu, gospodarki komunalnej i rolnictwa. Opracowuje się metody produkcji nowych nawozów organiczno-mineralnych, a także wieloskładnikowych nawozów mineralnych z udziałem odpadów. W dotychczasowych  badaniach nie określono jednak efektów działania całkowitego składu chemicznego takich nawozów na rośliny i gleby. Nie określono też roli wszystkich pierwiastków i ich ilości zawartych w nawozach w kształtowaniu żyzności i urodzajności gleb.

nawozyazotfosforsiarka