Ekologia na dobre zagościła w chemii budowlanej

• Strona główna
• Artykuły
• Ekologia na dobre zagościła w chemii budowlanej

2020-07-23  / Autor: Anna Jarosik

Ekologia jest megatrendem

Od wielu już lat obserwuje się wzrost zapotrzebowania na tzw. ekologiczne budownictwo. Jest to zgodne z aktualnymi megatrendami społecznymi. Ludzie chcą mieszkać w zdrowym dla siebie domu, pracować i odpoczywać bezpiecznie i jak najbardziej komfortowo. Dodatkowo, ogólne koszty użytkowania domu lub przestrzeni biurowej powinny być jak najniższe. W efekcie na rynku budowlanym pojawia się coraz więcej systemów certyfikujących budynki, które jednocześnie określają ich walory ekologiczne. Stale rozszerza się zakres, jak również liczba ekologicznych produktów chemii budowlanej oferowanych przez producentów. Popularyzacja tego kierunku rozwoju motywowana jest rosnącą świadomością wykonawców i konsumentów. Dziś o wyborze zakupu kleju, farby czy tynku nie decyduje już wyłącznie jakość i cena, ale również szeroko rozumiana „ekologiczność”, na którą składa się wiele czynników.

W rzeczywistości, oprócz procesu produkcyjnego danego materiału, o którym świadczyć może ilość odpadów poprodukcyjnych czy możliwość recyklingu w przyszłości, składu surowców, trwałości i wydajności, kluczowym jest również tzw. cykl życia danego wyrobu chemii budowlanej.

Ekologia, czyli co?

W Polsce, podobnie jak w wielu krajach na świecie, kwestie związane z ochroną środowiska naturalnego, zarówno przy projektowaniu, jak i samym budowaniu nabierają coraz większego znaczenia. Coraz uważniej analizuje się zagadnienia dotyczące zrównoważonej architektury, energooszczędności oraz ekologicznych materiałów budowlanych.

Wybierając materiały budowlane, można bazować m.in. na systemach określających ekologiczność danego produktu, jego wpływie na środowisko oraz renomie producenta. Wybierając produkt ekologiczny, nie zawsze mamy jednak możliwość wzięcia pod uwagę nakładu energii, która jest potrzebna do jego wytworzenia. Tymczasem okazuje się, że ta wartość często kilkakrotnie przewyższa nakład energii wykorzystany do wykonania jego tradycyjnego, nieekologicznego odpowiednika. Dlatego chcąc wybrać produkt ekologiczny z najwyższej półki, warto wziąć pod uwagę wspomniany na początku cykl życia produktu oraz to, jak bardzo energochłonna jest jego produkcja.

Okazuje się, że na cykl życia produktu wpływ ma m.in. trwałość danego materiału, jego wpływ na środowisko naturalne, zdrowie ludzi i zwierząt – zarówno w procesie produkcyjnym, wykonawczym, jak i w przypadku późniejszej eksploatacji.

Obecnie wielu producentów oferuje innowacyjne wyroby, które różnią się od tych bardziej tradycyjnych tym, iż mają w swoim składzie surowce bardziej przyjazne środowisku (bezpieczniejsze), czyli m.in. z mniejszą zawartością lotnych związków organicznych (LZO), jak również surowce poddające się recyklingowi czy też materiały biodegradowalne.

Innym kierunkiem świadczącym o ekologiczności wyrobów branży chemii budowlanej jest ich zwiększona efektywność.

Przykładowo, coraz większa uwaga skupiona jest wokół wydatków związanych z ogrzewaniem budynków zimą oraz ich chłodzeniem w okresie letnim. Coraz bardziej efektywne termicznie produkty chemii budowlanej dają możliwość ograniczenia tego typu kosztów. Jeszcze innym czynnikiem jest zwiększona trwałość oraz wydajność wyrobów chemii budowlanej.

Wszystkie te czynniki powodują, że renowacja może być przeprowadzana z mniejszą częstotliwością. Natomiast zwiększona wydajność wpływa na oszczędności surowcowe, które są wykorzystywane przez całą branżę budowlaną w efektywniejszy sposób.

Producenci z systemem zarządzania środowiskowego

Certyfikat Systemu Zarządzania Środowiskowego, który jest zgodny z normą ISO 14001, uzyskiwany od niezależnej, budzącej zaufanie i uznawanej w relacjach międzynarodowych organizacji certyfikującej, ma ogromne znaczenie w relacjach między producentem i klientem. Często przesądza o większej konkurencyjności danego producenta czy produktu. Certyfikat Systemu Zarządzania Środowiskowego jest niejako potwierdzeniem ekologiczności i umożliwia wytwórcom stworzenie odpowiednich warunków do funkcjonowania w sposób, który minimalizuje negatywne wpływy na środowisko naturalne. Istotą normy ISO 14001 jest wspomaganie producenta (np. chemii budowlanej) w zarządzaniu wpływem jego działań, wyrobów i usług na środowisko oraz minimalizacja tego oddziaływania i efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów. Strategia związana z zarządzaniem środowiskowym powinna obejmować m.in. zapobieganie powstawaniu odpadów; redukcję ilości odpadów u źródła; ograniczenie zanieczyszczeń oraz zagospodarowanie odpadów. Wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego ma za zadanie głównie uporządkowanie i ujednolicenie działań na rzecz ochrony środowiska. Dzięki tym działaniom dany producent ma pod kontrolą czynniki decydujące o ekologiczności danego wyrobu i to praktycznie na każdym etapie, który jest rozpatrywany pod kątem przyjazności dla środowiska naturalnego.

Ocena cyklu „życia” produktów chemii budowlanej

Mówiąc o ekologii w chemii budowlanej, nie sposób pominąć tematu oceny cyklu życia wyrobu, inaczej Life Cycle Assesment (LCA). Okazuje się, że zanim dany produkt otrzyma wspólnotowe oznakowanie ekologiczne, to przechodzi on rygorystyczne badania, które weryfikują jego wpływ na środowisko w całym okresie użytkowania. Początkiem takiej całościowej analizy produktu jest moment wydobycia surowców. Towarzyszy mu aspekt środowiskowy produkcji, dystrybucji (w tym pakowania), użytkowania oraz utylizacji. Różne produkty chemii budowlanej mają zróżnicowany wpływ na środowisko, zależnie od etapu ich cyklu życia.

Ocena cyklu życia wyrobu chemii budowlanej dzieli się na kilka etapów. W tym przypadku nie bez znaczenia jest wydobywanie surowców naturalnych. Kolejnymi etapami są produkcja, pakowanie oraz dystrybucja.

Opracowanie energooszczędnego procesu produkcji, przy jednoczesnym zminimalizowaniu ilości odpadów wraz z ich oczyszczeniem pozwala zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko.

Równie ważnym etapem cyklu życia wyrobu jest jego użytkowanie przez konsumenta. Rzecz tu polega głównie na użyciu zasobów naturalnych podczas korzystania z energii, gazu czy wody. Odpowiedni projekt oraz duża energooszczędność umożliwiają zminimalizowanie wpływu na środowisko. Końcowym etapem cyklu życia produktu jest zakończenie eksploatacji wyrobu. Dotyczy to redukcji oddziaływania wyrobu zużytego poprzez dość uproszczoną naprawę lub bardzo prosty recykling.

Systemy certyfikujące budynki określające ich walory ekologiczne

Nowe, ale również ekologiczne kierunki rozwoju branży budowlanej, wymuszają zmiany przepisów. Z tego powodu pojawiają się wymagania poparte regulacjami formalno-prawnymi, które precyzują uwarunkowania środowiskowe w każdym aspekcie realizacji inwestycji budowlanej. Istnieją również tzw. systemy oceny budynków, które rozpatrują je pod względem kryteriów i zasad zrównoważonego rozwoju.

Jednym z takich systemów certyfikujących budynki jest międzynarodowy, amerykański certyfikat LEED (Leadership in Energy and Environmental Design).

System LEED powstał w 1998 r. z inicjatywy niezależnej organizacji Green Building Council (USGBC), która zrzesza szkoły, uczelnie wyższe, przedsiębiorstwa i jednostki rządowe. Propaguje idee ekologicznego budownictwa i tzw. zielonych budynków. Istotnym aspektem systemu LEED jest to, iż ocenia on przede wszystkim w jaki sposób obiekty budowlane wpływają na środowisko naturalne. Brane są pod uwagę wszystkie aspekty projektu, tj. usytuowanie budynku; działka; zużycie materiałów; zużycie energii elektrycznej oraz wody; jakość powietrza wewnątrz budynku i aspekty zdrowotne; innowacyjność projektu oraz wpływ wybranych rozwiązań architektonicznych na środowisko naturalne.

Innym prestiżowym systemem certyfikacji wielokryterialnej budynków jest BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method). System został wprowadzony w 1990 r. w Wielkiej Brytanii i jest w tej chwili najczęściej używanym systemem w Polsce. BREEAM wyróżnia kilka schematów, np. dla budynków nowopowstających; dla budynków istniejących i użytkowanych minimum dwa lata; dla renowacji i wykończenia; dla projektów urbanistycznych oraz dla projektów infrastrukturalnych.

Kolejnym systemem oceny wielokryterialnej budynków jest niemiecki DGNB Certification System, który powstał w 2008 r. z inicjatywy Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen e.V (DGNB). Poza Niemcami stosuje się specjalnie zmodyfikowaną odmianę bazującą na międzynarodowych wymaganiach, z możliwością dostosowania jej do warunków lokalnych. Niemiecki system podzielono na szereg schematów dla obiektów indywidualnych (np. dla nowych i istniejących biurowców, dla budynków przemysłowych, dla obiektów handlowych) oraz dla dystryktów (np. dla obszarów przemysłowych). Kategorie systemu opierają się na elementach zasady zrównoważonego rozwoju: aspektach środowiskowych, ekonomicznych i socjalnych.

Czynnikiem łączącym wszystkie wymienione systemy certyfikujące budynki jest dążenie do podniesienia poziomu ekologii w budownictwie oraz wielość kryteriów zastosowanej oceny. Budynki posiadające jeden z trzech certyfikatów są przyjazne środowisku, choć w odmiennym stopniu.

Ekologiczne wyroby chemii budowlanej

Materiały ekologiczne redukują negatywny wpływ na środowisko naturalne procesu wydobywczego, przetwórczego, użytkowania, recyklingu i usuwania. Ponadto nie powinny zagrażać zdrowiu, a wręcz przyczyniać się do poprawy klimatu, zwłaszcza w przestrzeniach, w których się przebywa, mieszka czy pracuje. Ogólny wpływ materiałów chemii budowlanej na środowisko zależy od wielu czynników, które różnią się od siebie miejscem wydobycia lub sposobem przetwórstwa.

Przykładowo materiały, które wykorzystuje się do budowy (cegły, zaprawy lub cementy) muszą być pozyskiwane lub wytwarzane z zasobów naturalnych z użyciem energii. Czerwone cegły muszą zostać spalone, natomiast do produkcji cementu należy wydobywać wapień. Inne materiały występują w naturze i można z nich korzystać bez dodatkowych procesów przetwórczych (drewno, glina lub słoma).

Należy mieć na uwadze, że właściwości ekologiczne powinny być oceniane w układzie bazującym na całej konstrukcji, a nie tylko poprzez porównanie pojedynczych materiałów. Niektóre materiały, które mają wysoką zawartość energetyczną na kilogram stosowane są w mniejszych ilościach i z tego względu mogą mieć taki sam wpływ ekologiczny, jak materiał, który jest stosowany w dużych ilościach i który ma niewielką wbudowaną weń energię na kilogram. Warto porównywać wartości dwóch różnych materiałów, jeśli tylko jeden można zastąpić drugim. Ważna jest także waga produktu. Ma ona zasadniczy wpływ na koszty transportu – im większy ciężar, tym koszty transportu większe z racji zużycia paliwa.

Oprócz zużycia energii w produkcji czy wydobyciu, materiały chemii budowlanej wpływają na emisyjność gazów cieplarnianych. Do typowych gazów cieplarnianych należy dwutlenek węgla, który powstaje podczas spalania oraz w procesach produkcyjnych. Procesy produkcyjne, jak również procesy usuwania materiałów budowlanych mogą generować emisję innych gazów cieplarnianych. Przykładowo pianki izolacyjne mogą emitować gazy wodorofluorowęglowe (HFC), a starsze okna z podwójnymi szybami zawierać między taflami gazowy sześciofluorek siarki (SF6) – oba związki mają potencjał tworzenia efektu cieplarnianego setki razy większy niż CO₂.

CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 3/2020 DWUMIESIĘCZNIKA "CHEMIA I BIZNES". ZAPRASZAMY.

chemia budowlanaochrona środowiskacertyfikaty