Chemia i Biznes

W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Więcej szczegółów w naszej "Polityce prywatności Cookies"

Rozumiem i zgadzam się

Konfiguracja makiety

Powstaje gospodarka o obiegu zamkniętym

2016-06-20  / Autor: Dominik Wójcicki

UE chce zbudować gospodarkę bezodpadową. Pomysły związane z kształtowaniem gospodarki o obiegu zamkniętym bardzo mocno wpłyną na przemysł tworzyw sztucznych.

Trzeba odejść od modelu „wziąć – wytworzyć – wyrzucić”

2 grudnia minionego roku Komisja Europejska przyjęła pakiet ustaw dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. Pod tą nazwą kryje się taki model gospodarki, w której wartość produktów, materiałów i zasobów jest utrzymywana maksymalnie długo, a wytwarzanie odpadów ograniczone zostaje do minimum. Decyzję o przyjęciu nowej propozycji legislacyjnej poprzedziły szerokie konsultacje społeczne: zebrano ok. 1,5 tys. opinii pochodzących w 45% z sektora prywatnego, w 25% ze strony osób fizycznych, w 10% od organizacji społeczeństwa obywatelskiego i w 6% od władz publicznych. Teraz pakiet – w skład którego wchodzą cztery dyrektywy: odpadowa, o opakowaniach, o składowaniu odpadów i o końcu życia produktów – poddany został negocjacjom na poziomie całej UE, jak i poszczególnych państw członkowskich.

Ostatecznym celem prac prowadzonych przez KE jest inicjowanie procesu przechodzenia Europy na gospodarkę, która wedle założeń poprawi konkurencyjność jej przemysłu, przyczyni się do trwałego wzrostu PKB i tworzenia nowych miejsc pracy. W sposób optymistyczny Bruksela zakłada, że do 2035 r., w oparciu o promowany przez siebie model, będzie można utworzyć ponad 170 tys. bezpośrednich miejsc pracy, a większości z nich nie sposób będzie przenieść potem poza terytorium UE.

Głównym motywem stojącym za tworzeniem nowego modelu gospodarki jest fakt, iż wiele zasobów naturalnych ma ograniczony charakter i jest na wyczerpaniu. Stąd zamysł, by wykorzystywać je w sposób zrównoważony ekologicznie i gospodarczo.

Przykładowo, wedle wewnętrznych wyliczeń, gospodarka unijna tracić ma obecnie znaczne ilości potencjalnych surowców wtórnych, które znajdują się w strumieniach odpadów. Rocznie w 28 państwach UE wytwarza się ogółem ok. 2,5 mld ton odpadów, z czego 1,6 mld ton nie zostaje ponownie użyte ani poddane recyklingowi.

W efekcie są one całkowicie marnotrawione i gospodarka nie ma z nich żadnego pożytku. Kolejne 600 mln ton odpadów nadaje się wprawdzie do recyklingu lub ponownego użycia, tyle tylko, że średnio recyklingowi poddaje się zaledwie 43% odpadów komunalnych wytworzonych w państwach UE. Pozostała część jest albo składowana na wysypiskach (31%), albo spalana (26%).

Jednocześnie w dziedzinie gospodarowania odpadami Europa musi sprostać problemowi dużych różnic między poszczególnymi państwami. Wynikają one z faktu, iż jedynie sześć państw w UE składuje u siebie mniej niż 3% odpadów komunalnych, podczas gdy 18 państw składuje ponad 50%, zaś w niektórych przypadkach jest to wskaźnik przekraczający nawet 90% odpadów. Te nierówności UE chce jak najszybciej zniwelować.

Optymalne wykorzystywanie zasobów leży oczywiście w interesie gospodarczym wielu przedsiębiorstw Starego Kontynentu. Komisja Europejska podaje przykłady, w jaki sposób przejście w kierunku Circular Economy miałoby się przyczynić do ograniczenia ich kosztów. Z szacunków wynika, że zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ponowne ich użycie może przynieść przedsiębiorstwom w UE oszczędności netto rzędu 600 mld euro lub 8% ich rocznego obrotu, a jednocześnie prowadzić do ograniczenia łącznych emisji gazów cieplarnianych o 2-4% rocznie. Przykładowo, koszt ponownego wytwarzania telefonów komórkowych byłby o połowę niższy, gdyby tylko łatwiej można było rozkładać je na części. Gdyby udało się zebrać 95% zużytych komórek, mogłoby to przynieść oszczędności w zakresie kosztów materiałowych w wysokości ponad 1 mld euro.

 

W tym kontekście sprawą pilną staje się zatem podjęcie właściwych działań w odniesieniu do surowców krytycznych, które to – mając duże znaczenie gospodarcze – jednocześnie niosą za sobą wysokie ryzyko związane z ich dostawami. Są wykorzystywane w wielu urządzeniach elektronicznych, np. smartfon może zawierać nawet 50 różnych metali, w tym surowców krytycznych. Bardzo niski wskaźnik recyklingu tych materiałów oznacza jednak, że traci się znaczące możliwości gospodarcze z nimi związane. Z tego względu zwiększenie odzysku surowców krytycznych także uznano za priorytet w ramach przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Propozycje Komisji

Aby doprowadzić do przekształcania marnotrawionych odpadów w pożyteczne zasoby, co stanowi fundament budowy gospodarki o obiegu zamkniętym, Komisja Europejska zamierza:

• ustalić wspólny unijny cel zakładający do 2030 r. objęcie recyklingiem 65% odpadów komunalnych;

• ustalić wspólny unijny cel zakładający do 2030 r. objęcie recyklingiem 75% odpadów opakowaniowych;

• ustalić wiążący cel zakładający ograniczenie ilości wszystkich składowanych odpadów do maksymalnie 10% do 2030 r.;

• zintensyfikować współpracę z państwami członkowskimi, aby usprawnić gospodarowanie odpadami w praktyce;

• uprościć i udoskonalić definicje odpadów oraz zharmonizować metody obliczeniowe;

• zadbać, by fundusze strukturalne były wykorzystywane do wspierania celów unijnego prawodawstwa dotyczącego odpadów oraz wykorzystywane zgodnie z zasadami hierarchii postępowania z odpadami;

• hierarchia ta ustanawia kolejność priorytetów na podstawie najlepszych skutków dla środowiska, począwszy od zapobiegania powstawaniu odpadów, przygotowania do ponownego użycia, recyklingu i odzysku energii, a skończywszy na unieszkodliwianiu, takim jak składowanie;

• zaproponować minimalne kryteria w zakresie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta, przewidujące nagradzanie producentów wprowadzających do obrotu produkty ekologiczne i zachęcających do ich odzysku i recyklingu pod koniec ich cyklu życia.

Uwaga skierowana na tworzywa

Przemysł tworzyw sztucznych, ze względu na swoją specyfikę, jest jednym z kilku sektorów, przed którymi pojawią się w niedalekiej przyszłości szczególnie duże wyzwania w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym. Bez wątpienia zatem branża ta jest nadzwyczaj mocno zainteresowana pracami nad wprowadzeniem Circular Economy. Uznano więc, że w odniesieniu do niej konieczne jest podjęcie specjalnych kroków. Bez zwiększenia recyklingu tworzyw nie będzie bowiem możliwe przejście w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.

Obecnie wykorzystywanie tworzyw sztucznych wzrasta, natomiast w ślad za tym nie idzie wydajność recyklingu: wciąż mniej niż 25% zebranych odpadów tworzyw sztucznych poddaje się recyklingowi, a ok. 50% trafia na składowiska. Ponadto duże ilości tworzyw trafiają do oceanów. W ocenie KE, inteligentniejsze metody selektywnego zbierania odpadów i sprawniejsze systemy certyfikacji dla podmiotów zajmujących się zbieraniem i sortowaniem odpadów są niezbędne, jeśli chce się, by tworzywa sztuczne trafiały do recyklingu zamiast na składowiska i do spalarni.

Niejednoznacza jest za to kwestia innowacyjności branży tworzywowej w kontekście budowy Circular Economy. Z jednej strony w komunikacie KE w sprawie planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym czytamy, iż „obecność w tworzywach sztucznych niebezpiecznych dodatków chemicznych może stwarzać trudności techniczne, a tworzenie innowacyjnych rodzajów tworzyw sztucznych przynosi nowe problemy, np. jeśli chodzi o ich biodegradowalność”. Z drugiej jednak strony podkreśla się, iż innowacje w sektorze tworzywowym mogą przyczynić się do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym dzięki udoskonalaniu konserwowania żywności, zwiększaniu podatności recyklingowej tworzyw sztucznych lub redukcji masy materiałów używanych w pojazdach. Komisja zamierza zatem przyjąć odpowiednią strategię dotyczącą tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym. W projektowanej strategii zapisane byłyby takie kwestie, jak podatność recyklingowa, biodegradowalność, obecność substancji niebezpiecznych w niektórych tworzywach sztucznych i odpady morskie.

 

– Strategia wykorzystania tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym jest jednym z najważniejszych dokumentów warunkujących skuteczne osiągnięcie znacząco wzrastających obowiązków w zakresie recyklingu tworzyw sztucznych z odpadów opakowaniowych z 23,5% obecnie do 55% w 2025 r. – podkreśla Krzysztof Baczyński, prezes Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach Eko-Pak.

Dodaje jednak, że strategia taka powinna być konsultowana i przyjęta znacznie wcześniej niż jest to założone i powinna być procesowana równolegle z nowelizowaną dyrektywą opakowaniową. Może bowiem dojść do sytuacji, że debata o strategii wykorzystania tworzyw sztucznych rozpocznie się już po zakończeniu procesu legislacyjnego dotyczącego pakietu dyrektyw odpadowych. Wówczas w prawodawstwie unijnym będą już obowiązywać nowe poziomy recyklingu tworzyw, a nie będzie jeszcze wiadomo, jak UE planuje wesprzeć osiągnięcie tych poziomów.

– Takie oderwanie procesowania zmian prawnych i opracowania strategii warunkującej skuteczną realizację tych zmian jest poważnym błędem metodologicznym. Ponadto plan działań dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym zaproponowany przez KE rodzi poważne wątpliwości wśród producentów opakowań dla żywności oraz wytwórców produktów spożywczych w opakowaniach na temat ewentualnych nowych norm jakości dla surowców wtórnych z tworzyw sztucznych – dodaje Krzysztof Baczyński, prezes organizacji Eko-Pak.

Naprawiać zamiast kupować nowe

Bardzo ciekawym postulatem przedstawianym przez KE jest zapowiedź walki z celowym skracaniem cyklu życia produktów. To próba przeciwdziałania sytuacji, w której wiele wyrobów jest tak zaprojektowanych, by konieczna była ich wymiana w z góry określonym momencie. To w oczywisty sposób powoduje marnowanie zasobów i wzrost problemu odpadowego. Komisja chce podjąć zatem inicjatywy, które miałyby na celu promowanie produktów w większym stopniu nadających się do naprawy.

Oprócz tego zapowiedziała także działania wspierające przekształcanie odpadów w surowce wtórne. To ważna deklaracja, gdyż obecnie surowce wtórne stanowią jedynie niewielką część materiałów produkcyjnych wykorzystywanych w UE. Istnieją istotne przeszkody w ich wykorzystywaniu w gospodarce, np. ze względu na niepewność co do ich składu. Bruksela zamierza zatem, jeśli będzie to potrzebne, rozpocząć prace nad opracowaniem norm jakości dla surowców wtórnych, zwłaszcza dla tworzyw sztucznych. Chce też podjąć działania na rzecz ułatwienia legalnego transportowania odpadów między państwami członkowskimi, a jednocześnie zmniejszyć liczbę przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów.

Ogłosiła również zamiar dokonania zmian w rozporządzeniu UE w sprawie nawozów, tak by łatwiejszym stało się uznawanie nawozów organicznych i nawozów na bazie odpadów.

Dla przemysłu chemicznego istotna wydaje się natomiast gotowość opracowania analizy i zaproponowania rozwiązania na styku prawodawstwa dotyczącego chemikaliów, produktów i odpadów, w tym sposobów poprawy monitorowania chemikaliów potencjalnie niebezpiecznych znajdujących się w produktach. Pomoże to zagwarantować branży stabilne dostawy surowców poprzez wykorzystywanie materiałów pochodzących z recyklingu.

Wszystkie te działania będą oczywiście kosztować i muszą się znaleźć na nie niemałe pieniądze. Komisja proponuje zatem wykorzystanie „Programu Horyzont 2020”, czyli największego w historii programu finansowania badań naukowych i innowacji w UE. W ramach programu powstać ma specjalny cel o nazwie „Przemysł 2020 w systemie gospodarki cyrkulacyjnej” z budżetem rzędu 650 mln euro. Ponadto w grę wchodzi sięgnięcie po środki z funduszy strukturalnych w wysokości aż 5,5 mld euro.


CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 3/2016 "CHEMII I BIZNESU". ZAPRASZAMY


 


tworzywa sztuczneprawoodpady

Podoba Ci się ten artykuł? Udostępnij!

Oddaj swój głos  

Ten artykuł nie został jeszcze oceniony.

Dodaj komentarz

Redakcja Portalu Chemia i Biznes zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób, zawierających słowa wulgarne lub nie odnoszących się merytorycznie do tematu. Twój komentarz wyświetli się zaraz po tym, jak zostanie zatwierdzony przez moderatora. Dziękujemy i zapraszamy do dyskusji!


WięcejNajnowsze

Więcej aktualności



WięcejNajpopularniejsze

Więcej aktualności (192)



WięcejPolecane

Więcej aktualności (97)



WięcejSonda

Czy polski przemysł chemiczny potrzebuje dalszych inwestycji zagranicznych?

Zobacz wyniki

WięcejW obiektywie