Opakowania z tworzyw sztucznych – czy to najlepszy wybór?

• Strona główna
• Artykuły
• Opakowania z tworzyw sztucznych – czy to najlepszy wybór?

2017-03-30  / Autor: Kazimierz Borkowski, PlasticsEurope Polska

Wbrew popularnym twierdzeniom, opakowania z tworzyw sztucznych w znacznie większym stopniu chronią środowisko naturalne niż mu szkodzą, a stosowanie odpowiednio zaprojektowanych, nowoczesnych opakowań z tworzyw sztucznych, szczególnie do pakowania żywności, przynosi dużo większe korzyści niż zastosowanie opakowań z materiałów alternatywnych.

Im więcej opakowań zużywamy, tym mniejsze są straty żywności, a reguła: „więcej (opakowań) oznacza mniej (mniejsze obciążenie środowiska) odnosi się do wszystkich etapów łańcucha wartości produkcji i konsumpcji żywności: od wytwarzania żywności, poprzez jej przetwórstwo (włączając wszystkie pośrednie etapy transportu i magazynowania) aż po handel detaliczny oraz po indywidualnego konsumenta, który może wybierać żywność w opakowaniach dostosowanych do swojego gospodarstwa domowego.

Nowoczesne opakowania jako realizacja strategii zasobooszczędnej Europy

Ambicją Unii Europejskiej jest budowanie trwałego wzrostu gospodarczego w powiązaniu z poszanowaniem zasad ochrony środowiska i zasobów naturalnych (Strategia Europa 2020). Tak zdefiniowany zrównoważony rozwój UE jest wyrażony w wielu dokumentach strategicznych Unii, m.in. w kolejno ogłaszanych programach działań w zakresie środowiska naturalnego (Environmental Action Programs, EAP). Najnowszy z nich, ogłoszony w 2013 roku Siódmy Program (7th EAP), określa cele priorytetowe, wśród których ważne miejsce zajmuje przekształcenie UE w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną.

Oszczędne gospodarowanie zasobami to ważny element gospodarczej polityki unijnej. „Zasobooszczędna” gospodarka to taka, która najbardziej efektywnie wykorzystuje zasoby, np. zmniejsza zasobochłonność produkcji wyrobów, a także stosuje rozwiązania przyczyniające się do zmniejszania strat tych zasobów, np. żywności. Produkcja żywności to jedna z najbardziej zasobochłonnych dziedzin gospodarki, zatem zmniejszanie strat już wyprodukowanej żywności to składnik racjonalizowania produkcji żywności, co pociąga za sobą ochronę naturalnych zasobów (wody i źródeł energii).

Jak duże znaczenia ma to dla zachowania zasobów naturalnych wskazują dane Światowej Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), z których wynika, że do produkcji dziennej porcji żywności dla jednego człowieka trzeba zużyć 3 tys. l wody, a najbardziej wymagająca pod tym względem produkcja wołowiny wymaga nawet 15 tys. l wody na 1 kg mięsa i 28 MJ energii na 1 kg tuszy wołowe. Do ochrony tych produktów warto zatem mieć takie opakowania, które obciążają środowisko w jak najmniejszym stopniu, a wtedy sumaryczna korzyść dla środowiska jest ewidentna. Do tego typu opakowań należą właśnie opakowania z tworzyw sztucznych.

Jako przykład można podać porównanie obciążeń dla środowiska dla różnych opakowań 400 g chałki drożdżowej. Zamiana tradycyjnego opakowania papierowego na opakowanie z folii polipropylenowej skutkuje zmniejszeniem strat pieczywa z 11% na 0,8%, co stanowi wymierną korzyść dla środowiska.

Zachowanie możliwie najlepszej jakości i świeżości produktu to najważniejsza funkcja opakowania żywności i napojów. Jednocześnie wyzwaniem dla gospodarki jest zapewnienie żywności dla szybko rosnącej liczby ludności; wg UNEP i FAO znacząca część przyrostu produkcji żywności potrzebnej do wykarmienia ludności w 2050 r. musi pochodzić ze zmniejszenia strat i marnowania żywności, do czego w dużej części przyczynią się nowoczesne opakowania.

Czy jednak pozytywny wkład nowoczesnych opakowań w bezpieczeństwo żywności i redukcję strat żywności nie jest niwelowany przez negatywny wpływ opakowań na środowisko (więcej opakowań to więcej odpadów do zagospodarowania, opakowania wielomateriałowe są trudniejsze w recyklingu itp.)? Czy może jednak dawne, a obecnie znowu modne podejście (mniej opakowań, ale zakupy większych ilości żywności, zakupy do własnych opakowań itp.), może przynieść więcej korzyści dla konsumenta i środowiska? Aby to ocenić, należy odpowiedzieć na pytanie: Czy stosowanie nowoczesnych opakowań z tworzyw sztucznych i ich sumaryczny wpływ na środowisko i ochronę zasobów jest pozytywny?

Bezpieczeństwo i korzyści dla konsumenta

Opakowanie żywności musi przede wszystkim sprawić, aby do konsumenta dotarł bezpieczny i pełnowartościowy produkt. Korzyści dla konsumenta wynikające z zastosowania opakowań są oczywiste i potwierdzone przez liczne badania: nowoczesne opakowania przyczyniają się do podniesienia bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów poprzez zachowanie jakości i przedłużenie okresu przydatności do spożycia. Dodatkowo, opakowania umożliwiają umieszczanie informacji pozwalających na kontrolę zapasów i identyfikację potencjalnych zagrożeń. Obowiązujący w Unii Europejskiej rozbudowany system prawny, regulujący bezpieczeństwo żywności, obejmuje cały łańcuch produkcji, dystrybucji i konsumpcji żywności. Opakowania do żywności podlegają przepisom szczegółowo określającym rodzaj i właściwości materiału, z którego wykonywane są opakowania (Rozporządzenie w sprawie materiałów i wyrobów do kontaktów z żywnością), a dla wyrobów z tworzyw sztucznych obowiązują dodatkowe wymagania zawarte w Rozporządzeniu PIM (Plastics Implementation Measure). Rozporządzenie to zawiera listę polimerów i innych substancji (monomerów, dodatków) dopuszczonych do kontaktu z żywnością ze wskazaniem dopuszczalnych stężeń granicznych oraz parametrów migracji tych substancji z opakowania do produktu. Dodając do tego jeszcze jeden przepis prawny regulujący na poziomie unijnym stosowanie recyklatów tworzyw sztucznych w wyrobach do kontaktu z żywnością, będzie można stwierdzić, że bezpieczeństwo żywności i napojów związane ze stosowaniem tworzyw sztucznych w opakowaniach jest kontrolowane w niezwykle szczegółowy sposób.

Ocena całego cyklu życia opakowania

Całościowy wpływ wyrobów, w tym przypadku opakowań, na środowisko można ocenić, badając pod tym kątem wszystkie etapy życia opakowania: od fazy produkcji (wydobycie surowców, produkcja tworzyw sztucznych, produkcja opakowania z tworzywa), poprzez fazę życia (użytkowanie opakowania zgodnie z przeznaczeniem) aż po fazę, gdy opakowanie stanie się odpadem. Takie oceny cyklu życia (Life Cycle Assessment, LCA) były wielokrotnie przeprowadzane dla różnych opakowań, najczęściej jako studia porównawcze pomiędzy różnymi opakowaniami lub różnymi materiałami stosowanymi do produkcji opakowań. W ramach szerszych badań porównujących „ekologiczność” wyrobów mierzy się również wtórny wpływ na środowisko i zasoby, co w przypadku opakowań oznacza porównanie, w jaki sposób różne opakowania przyczyniają się do oszczędności żywności.

Wyczerpujące zestawienie różnych badań LCA, z uwzględnieniem typów opakowań i materiałów opakowaniowych w zależności od rodzajów pakowanej żywności, można znaleźć w przeglądowym raporcie wydanym przez UNEP w 2013 roku.

Dostępne są również dwie obszerne prace analityczne wykonane przez ekspertów od oddziaływań na środowisko, w których to pracach autorzy dokonują oszacowania oszczędności energii (i związanej z tym oszczędności emisji CO₂), wynikających ze stosowania opakowań z tworzyw sztucznych: raport austriackiej firmy denkstatt (2011) opierający się na europejskim rynku opakowań i standardach europejskich (rodzaje opakowań dostosowane do żywności i modelu konsumpcji, ale także tzw. „energy mix” danej gospodarki, a zwłaszcza udział energii ze źródeł nieodnawialnych) oraz wykonany w 2014 roku przez Franklin Associates raport w oparciu o dane z USA i Kanady. Pomimo znacznych różnic pomiędzy tymi dwoma obszarami gospodarczymi, a także różnic metodycznych stosowanych w obu opracowaniach, ich autorzy dochodzą do podobnych wniosków: opakowania z tworzyw sztucznych znacząco przyczyniają się do ograniczenia zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych.

Wg danych denkstatt, w skali Europy emisja CO₂ związana z opakowaniami wzrosłaby 2,7 raza, a zużycie energii wzrosłoby 2,2 raza, gdyby opakowania z tworzyw sztucznych zastąpiono opakowaniami wykonanymi z materiałów alternatywnych.

W raporcie Franklin Associates analogiczne wyniki obliczone dla warunków rynku amerykańskiego wskazują na teoretyczny wzrost emisji CO₂ o 53% i wzrost zużycia energii o 95%.

Ciekawy wniosek wypływa z innego raportu denkstatt, dotyczącego ekologicznych aspektów recyklingu odpadów tworzyw sztucznych. Okazuje się, że „ślad węglowy” opakowań z tworzyw sztucznych (liczony jako emisja gazów cieplarnianych na 1 kg opakowanych produktów) jest 2,6 razy niższy niż opakowań wykonanych z materiałów alternatywnych. Widać też, że pomimo niższych poziomów recyklingu tworzyw sztucznych, ich przewaga w skali całego życia wyrobu (LCA) nad alternatywnymi materiałami jest tak duża, że nawet przy zerowym recyklingu w dalszym ciągu pozostawałyby one liderami w tym pojedynku.

CAŁY ARTYKUŁ ZNAJDĄ PAŃSTWO W NR 1/2017 "CHEMII I BIZNESU". ZAPRASZAMY

tworzywa sztuczneprzemysł opakowaniowyPlasticsEurope Polska